Antilliaanse lessen: 'Van ontkoppeling onder de tafel, naar verbinding in de groep'

16 april 2013

In 2009 vliegt Carm Barten als leraar naar  St. Maarten. Hij krijgt een groep 4 onder zijn hoede op de Sr. Regina Primary School. De thuissituatie van kinderen is niet optimaal. Vanwege de financiële problematiek  werken beide ouders vaak, een deel is in aanraking geweest met het criminele circuit. Niet de beste voorwaarden voor een samenleving in verbondenheid, concludeerde de eerstejaars leraar Barten. Zijn blog, vier jaar later: 'Van ontkoppeling onder de tafel, naar verbinding in de groep.'

Ik stapte naar binnen en zag daar 25 donkere koppies die mij met grote ogen aankeken. Nadat ik was voorgesteld, vertrok de directeur en stond ik er alleen voor. Nog voordat ik in de kring kon gaan zitten, schoot er een jongen weg en dook in de hoek onder een tafel. Lichtgespannen als ik al was, kwam dit mijn gemoedstoestand niet echt ten goede. Vooral toen ik hem met geen mogelijkheid onder de tafel vandaan kreeg. Al zittend op m’n knieën en met m’n hoofd onder de tafel vond vervolgens de kennismaking plaats met Keyon.

De volgende dag kwam er een kind naar mij toe met zijn beklag: “That other child is always talking about his exercises, but he’s still so skinny. He don’t have any muscles!”

Met deze ene uitspraak sloeg het kind de spijker op zijn kop. Het werd me al snel duidelijk dat er een cultuur heerste waar het voornamelijk om de buitenkant draaide. Als ze zich maar niet kwetsbaar hoefde op te stellen. Ontkoppeling voor zelfbescherming.

Zo ook te zien tijdens het kerstdiner. De ene kwam met een stapel spareribs, de volgende liet tien pizza’s bezorgen en weer een ander had een koerier met softijs laten komen. Terwijl ze bij het optuigen van de kerstboom elkaar in de haren vlogen.

Nog een hele periode bleef Keyon zich verstoppen onder de tafel of tribune bij het voetbalveld. Dagelijks schopte hij andere kinderen of had hij hen uitgescholden. Daarnaast kwam het nog wel eens voor dat hij dingen stal van kinderen of leerkrachten. Laat staan dat hij aan het werk ging voor rekenen. Ik begon al van hem te houden. Bestraffen was dan ook nooit een optie. Het enige wat ik kon doen, was hem in bescherming nemen om confrontatie te vermijden.

Ik kwam meer te weten over zijn thuissituatie. Zijn vader was niet meer in beeld en moeder werkte veel. Hij was enig kind en verbleef na school vaak bij de buurman of naschoolse opvang. Per toeval kwam ik achter zijn grote muzikale talent. En het kwam me ter ore dat hij graag viste op zee.

Waarderen

Het werd me duidelijk dat Keyon zichzelf moest gaan waarderen. Hij had verbinding met zichzelf nodig. Om dat te laten slagen moest uitgerekend de groep die bang voor hem was, deze waardering geven. Niets zou krachtiger zijn dan dat de groep die hij op alle mogelijke manieren op afstand hield, met hem verbinding zouden zoeken. Diezelfde groep zou hem vervolgens vanuit deze band een verbinding met zichzelf moeten laten vinden.

Het was me een raadsel hoe ik dit tot enige kans van slagen kon brengen. Intuïtief wilde ik eerst zien te voorkomen dan Keyon nog de mogelijkheid kreeg om te ontkoppelen. Of het anders zien te minimaliseren. Hij kwam dus op een vast plek naast mij in de kring zitten.

Tijdens het buitenspelen was ik dichtbij om te voorkomen dat hij zou ontkoppelen in moeilijke spelsituaties, hij mocht klusjes voor me doen, ik zocht lesstof wat aansloot op zijn niveau, creëerde situaties waarin ik even met hem kon kletsen over vissen, haalde een keyboard het klaslokaal binnen waarna de hele school kon meegenieten van de melancholische klanken die bij het tegelijk indrukken van zoveel mogelijk toetsen ontstaan en we gingen aan de slag met het thema water waar hij veel van af wist.

Er waren uiteindelijk geen situaties meer waarbij ontkoppeling mogelijk was. Sterker nog, er ontstonden zelfs situaties waarin de groep kennis maakte met zijn talenten en kwaliteiten. Kinderen gingen tijdens het pianospelen naast hem staan om van hem te leren hoe je zoveel mogelijk geluid tegelijkertijd uit een keyboard kon halen. Sommige begonnen tijdens handvaardigheid overnieuw met kleien na de gekleide vis van Keyon gezien te hebben. Na een tijdje stond er een groepje meiden om hem heen voor een lesje billen shaken.

Op een dag zat Keyon weer met zijn keyboardje in de gymzaal te spelen. Vanuit mijn lokaal hoorde ik de tonen vanuit de gymzaal over het schoolplein mijn lokaal binnenkomen. Ik besloot even bij hem te kijken en op een subtiele manier de volumeknop naar een lager niveau te manipuleren. Zodra ik de gymzaal binnenstapte, stopte hij met spelen. Hij keek me aan vertelde dat ik weer kon vertrekken. Hij was bezig met het schrijven van een eigen nummer en dat ging niet wanneer ik erbij zou zijn.

Het was de eerste keer dat hij me wegstuurde en m’n hulp niet nodig had. Ik respecteerde zijn keuze en vertrok.

Eenmaal buiten bleef ik even staan en bedacht me wat er zojuist was gebeurd. Zonder dat ik het had gemerkt was Keyon zichzelf gaan waarderen en had hij een verbinding met zichzelf gevonden. Nu hij deze gevonden had, wilde hij er van genieten en profiteren. Mijn hulp kon hij daar niet bij gebruiken. Hij kon het nu zelf. Het startsein was gegeven. Daar waar ik lang op gewacht had, kon ik nu eindelijk gaan uitvoeren.

De volgende ochtend zaten we in de kring en ik had 26 kaartjes op m’n schoot liggen. Gezamenlijk bespraken we de definitie van één team. We bespraken de voorwaarde voor het vormen van één team. We bespraken wat de kracht kan zijn van één team en welke gevaren er zijn voor de band van zo’n team. Na lang spreken schreef ik mijn naam op een kaartje en ondertekende het met mijn handtekening. Ik liep naar het bord en prikte mijn kaartje erop.

“Ik denk dat ik aan alle voorwaarde voldoe om een goede teamspeler te zijn. Ik durf best te beloven dat ik er alles aan doe om goed te zorgen voor ons team. Wie durft dat ook?”, zei ik. Na even stilte stak de eerste haar vinger op en overtuigde de groep ervan dat zij ook in het team hoorde. De een na de ander volgde en elke keer bespraken we de argumenten.

Op het einde was alleen Keyon nog over. Hij wist niet of hij een goede teamspeler was en daarmee bij het team hoorde. Voorheen was hij volgens zichzelf niet aardig geweest richting de groep en daarom verdiende hij het niet om met zijn naamkaartje op het bord te komen. Er viel een stilte in de groep. Gespannen wachtte ik af wat er ging gebeuren. Dat waar ik op gehoopt had, bleek zich na een tijdje te voltrekken. Een kind stond op en probeerde Keyon ervan te overtuigen dat hij wel op het bord moest. Al snel sloten zich meer kinderen hierbij aan.

Hij was dan misschien niet altijd aardig geweest, maar hij kon immers wel goed piano spelen, knutselen en wist veel van water en vissen. Als hij in de toekomst moeite zou krijgen om een goede teamspeler te zijn dan zouden ze hem wel helpen. Nadat de groep Keyon er uiteindelijk van hadden weten overtuigen, prikte hij zijn naamkaartje met volle overtuiging op het bord. Er volgde een warm applaus, de verbinding was een feit!

In de tijd die volgde, bespraken we regelmatig de stand van zaken rondom ons team. Voldeed iedereen nog aan de voorwaarde, moest er nog iemand geholpen worden om te voorkomen dat hij of zij zou ontkoppelen en het naamkaartje van het bord zou halen. Ontkoppeling vond niet meer plaats en ik hoefde niet meer dichtbij te zijn.

De rest van het jaar heeft Keyon niet meer gevochten of onder een tafel gezeten.

De website van Sister Regina Primary School