Op 9 februari 2015 vindt in Driebergen de presentatie plaats van de Nederlandse vertaling van Gert Biesta’s boek ‘The Beautiful Risk of Education’. Niet veel mensen in het Nederlandse onderwijs zullen de Engelse versie al gelezen hebben. Voor wie zich oriënteert op het boek, schetst Hartger Wassink de hoofdlijn van het boek. Een korte beschouwing, 'die onmogelijk recht kan doen aan de rijkheid en veelzijdigheid van het boek zelf.'

Je zou 'Het prachtige risico van onderwijs' af kunnen doen als een ‘moeilijk' boek. Of dat terecht is, is de vraag. Het is inderdaad niet eenvoudig. Zowel niet wat betreft de ‘andere’ taal die Biesta gebruikt, als wat het pleidooi in het boek van ons vraagt in ons handelen. Maar wat Biesta probeert te schetsen is, dat deze manier van ‘moeilijk doen’ noodzakelijk is als we met onderwijs geen dociele burgers, maar ‘vrije mensen’ willen vormen – als dat tenminste is wat we wenselijk vinden.

Mijn inhoudelijke bespreking van dit boek begint met de titel ervan. Het is namelijk eenvoudig om over het woord ‘risico’ in titel van het boek heen te lezen. Want voor je het weet, neemt het boek je mee in een opeenvolging van boeiende hoofdstukken over onder andere creativiteit, emancipatie en virtuositeit. In totaal heeft Biesta zo zeven thema’s gekozen, die hij gebruikt om over onderwijs als ‘zwak proces’ te schrijven. Over een aantal van die thema’s zal ik verderop nog iets zeggen, maar waar het me hier om gaat, dat bij herlezen van het boek me weer trof hoe belangrijk dat woord ‘risico’ is.

Leerlingen als subject
Dat risico van onderwijs is namelijk niet, zoals hij zelf in zijn inleiding schrijft, dat leraren onvoldoende wetenschappelijke kennis gebruiken, of dat leerlingen onvoldoende gemotiveerd zijn. Het risico van onderwijs bestaat eruit, dat leerlingen niet als objecten gezien moeten worden, die in een mal geperst moeten worden, maar als subjecten, met een eigen handelingsvrijheid en verantwoordelijkheid.

Dat laatste is hier makkelijk opgeschreven, maar het betekent nogal wat. Het betekent om te beginnen dat er per definitie geen onderwijssysteem is, of onderwijstechnologie zoals Biesta schrijft, waarin een bepaalde input leidt tot een vrijwel zeker te voorspellen output. En het betekent ook, en dan komen we aan de crux van Biesta’s pleidooi, dat het niet wenselijk is om naar zo’n systeem te streven. Doen we dat namelijk, dan neutraliseren we het risico van onderwijs, en als we het risico van onderwijs neutraliseren, dan, zo argumenteert Biesta, blijft er feitelijk geen onderwijs meer over.

Lees verder

Hartger Wassink is forum-redacteur bij het NIVOZ. Hij begeleidt scholen en teams bij normatieve professionalisering. Dit is zijn eigen blog.

Miniconferentie 'Het prachtige risico van onderwijs'

Maandagavond 9 februari met René Kneyber, Gert Biesta, Hester IJsseling en anderen... Klik hier

Deze avond is inmiddels UITVERKOCHT!!!