'Als je zelf geen open boek bent, hoe kun je dan verwachten dat een kind zich voor je gaat openen?'

20 januari 2016

Goede onderwijspraktijk biedt een curriculum met diepte en variatie en rijke ervaringsmogelijkheden in een vanzelfsprekende verbinding met de vele werkelijkheden buiten de school. Rob van der Poel sprak drie leraren en één schoolleider om te horen hoe zij invulling geven aan deze opdracht. Ieder van hen streeft ernaar om de leerlingen dichter bij hun plek en betekenis in de wereld te brengen. Of dat nu gaat via het appèl van een pater uit vervlogen tijden, een zeldzame zonsverduistering, de zoektocht naar shining eyes of via de dwingende boodschap van de Franse econoom Piketty.

Daags voor de zonsverduistering is Jeroen Smits bezig met zijn Twitterquiz. Vragen waarmee hij de leerlingen van groep 8 op basisschool Het Telraam op onderzoek stuurt. Maar mogelijk ook leerlingen erbuiten. 'De vragen verschijnen op mijn Twitteraccount, dus ik hoop dat veel meer leraren er gebruik van maken,' zegt hij. De eclips is volgens Smits 'iets in de wereld' wat je niet ongezien voorbij kunt laten gaan. Met een heuse 'challenge' wil hij die vrijdag 26 kinderen in beweging zetten, bij een nieuwe ervaring brengen, bij verdiepende vragen, op basis van de werkelijkheid die zich op deze dag aan hen zal voordoen.

Het is typisch aan de wijze waarop de 37-jarige Smits, nu alweer drie jaar in Oeffelt bezig is. De kernconcepten en de 21st century skills zijn niet meer dan een leidraad, een kader waarmee hij als leraar de wijde wereld intrekt. 'Kijken wat er speelt, en dat de school binnenhalen,' zegt hij, met een vanzelfsprekendheid waardoor je je afvraagt waarom niet iedere leraar zo werkt. 'Eigenlijk ben ik al vanaf 1999 zo bezig, toen ik op De Regenboog in Cuijk begon,' bekent hij. 'Niet enkel en alleen leren vanuit de boeken, maar zo veel mogelijk uit het echte leven. En dus ook gebruikmaken van andere bronnen.'

Peer-to-peer, het internet, laat vooral de kinderen zelf maar op onderzoek gaan als ze vragen hebben, denkt Smits. Vragen aan elkaar, een bezoekje bij een rechtbank of het organiseren van een schoolreis of de vakantie van meester Jeroen zélf. Niets is hem (en zijn leerlingen) te gek. 'Waarom denken we nog steeds dat wij – de leerkrachten – nodig zijn om tot kennis of tot ontwikkeling te komen? Leren is allang geen eenrichtingsverkeer meer. Dat doen we mét en van elkaar. En zijn de methodes je uitgangspunt of ga je van gebaande paden af en kijk je verder dan de schoolmuren?'

De bezwaren kan hij inmiddels ook zelf wel bedenken. Leren de kinderen wel genoeg, als het boek en de methode worden losgelaten? Komen er geen ouders met kritische vragen, als hun kind onder hun verwachtingen scoort? 'Niet dus,' klinkt het resoluut. 'Het gebeurt eerder andersom. Dat ouders graag willen dat kinderen juist bij mij in de klas komen.' Zijn doelen zijn dan ook kraakhelder. 'Ik wil kinderen eigenaarschap geven over hun leerweg. Dat doe ik door ze te vertrouwen, door ze op die weg te ondersteunen, en door een relatie met ze aan te gaan. Dat voelen die kinderen en die ouders.'

Voor zijn leerlingen kent Jeroens leven weinig geheimen. Hij is vader van Timo (11) en Siem (8) en woont samen met Chantal, die ook een dochter (Maud, 8) heeft, in Gennep. Na elk weekeinde vertelt ook hij wat hij heeft meegemaakt. Net als de kinderen. 'Maar natuurlijk,' zegt hij, 'die verhalen op maandag vormen de basis van ons werk. Ze weten wie ik ben, maar ook wie Chantal is en ook mijn kinderen kent iedereen. Als je zelf geen open boek bent, hoe kun je dan verwachten dat een kind zich voor je gaat openen?'

Doen wat werkt en delen wat werkt. Het is het motto waarmee Jeroen Smits door de onderwijswereld stapt. Hij vertelt over een studiereis naar Weston-super-Mare, over de conferentie Stem van de Leerling, over een bezoek aan Agora in Roermond en aan de mooie contacten die hij opdoet via #Edcamp, #POGO en via de onderwijscafé’s in Nijmegen en Eindhoven. 'Laatst heb ik met een leraar in de Achterhoek contact gekregen. Die zat toevallig op hetzelfde punt met biologie als 9 mijn klas. Toen hebben mijn leerlingen een toets gemaakt voor zijn klas. En andersom. Dat werkte fantastisch. Vragen voor een ander verzinnen, is héél leerzaam. En leuk!'

De 'verdwijnende middenklasse' en de automatisering/ robotisering zijn grote maatschappelijke kwesties. Onze verhouding tot arbeid zal erdoor veranderen. En als de trend zich doorzet, neemt de ongelijkheid dramatische proporties aan – zelfs binnen een relatief egalitair land als Nederland. 'Het is een zorgelijke ontwikkeling die onszelf, maar vooral ook onze kinderen aangaat,' stelt Jelmer Evers, docent geschiedenis op UniC in Utrecht, maar toch vooral ook onderwijsvernieuwer. Dat we op scholen hier iets mee moeten, staat voor hem vast. De vraag is: hoe?

—> Lees verder in DEZE PDF van het Magazine van hetkind #2

Rob van der Poel is (eind)redacteur, samensteller en coördinator van dit magazine van hetkind en betrokken bij het online platform. Dit verhaal is eerder gepubliceerd in magazine #2; Ik wens je de wereld.

Nieuwe magazine van hetkind, nu te verkrijgen!

‘Vertrouwen’

Met trots presenteren wij de derde uitgave van hetkind-magazine, met als thema ‘Vertrouwen’. Cabaretier en tijdsredenaar Freek de Jonge opent deze gloednieuwe editie en heeft op 8 december in Driebergen het eerste exemplaar in ontvangst genomen. Het blad is vanaf nu te bestellen, of in veelvoud op uw school te leveren (zie bestelinformatie en link).

Het magazine van hetkind wordt halfjaarlijks uitgegeven. Eén exemplaar van het magazine is gratis te verkrijgen op Onderwijsavonden in Driebergen, op 20 en 21 januari, bij lezingen van NIVOZ-medewerkers, aan trajectdeelnemers Pedagogische tact/leiderschap en op aanvraag bij conferenties en symposia. Wilt u meer exemplaren – ter inspiratie voor uw eigen leeromgeving, docententeam, school of ouderavond – dan kunt u ze per 5 exemplaren bestellen bij Educatheek, zie deze link. We vragen dan een kleine vergoeding van 1,50 per exemplaar.
Ook online:

Het complete magazine 'Ik wens je de wereld' #2