Onderwijsavond Christa Anbeek: 'Vanuit kwetsbaarheid in onderwijs onderzoeken wat de waarde van het bestaan is'

21 april 2017

Christa Anbeek verzorgde een Onderwijsavond in Driebergen, in april 2017, waarin uitvoerig werd stilgestaan bij het begrip kwetsbaarheid en de betekenis ervan in menselijke relaties, in ontwikkeling en in onderwijs. Dit is een integrale video-registratie van de avond die bijna twee uur duurde (inclusief vragen). Anbeek is onder meer als universitair hoofddocent bestaansfilosofie verbonden aan de Universiteit voor Humanistiek. En tevens hoogleraar Remonstrantse Theologie aan de VU te Amsterdam. 'Vanuit kwetsbaarheid, leerlingen (en docenten) laten onderzoeken wat voor hen de waarde van het bestaan is.'

Door haar persoonlijke levensgeschiedenis heeft Christa Anbeek (1961) zich veel beziggehouden met de zin en de kwetsbaarheid van het leven. Ze schreef verschillende boeken waarin ze onderzoekt hoe omgaan met de dood kan helpen de vragen over de betekenis van het leven te beantwoorden. Een van de conclusies die ze trekt, is dat het leven zin krijgt in de verbindingen die we met anderen aangaan. En dat we zo verbonden zijn, maakt ons tegelijk kwetsbaar. Daar ligt de parallel met onderwijs. Want ook de relatie tussen leraar en leerling kenmerkt zich door verbondenheid en wederzijdse afhankelijkheid. En ook goed onderwijs ontstaat, waar we de kwetsbaarheid van die relatie erkennen en toelaten. Er bestaat soms verlegenheid en een gebrek aan taal, om over goed onderwijs in brede zin te praten. Toch is de behoefte daaraan groot. De vraag is nu, hoe we door kwetsbaarheid beter te begrijpen, meer houvast kunnen krijgen in dat gesprek.

Maartje Janssens, verbonden aan het NIVOZ Forum, leidt de avond in.

"Kwetsbaarheid is een thema dat veel mensen in het onderwijs aan het hart gaat. We zien kwetsbaarheid als een belangrijke eigenschap van een leraar. Maar tegelijkertijd heeft het een soort zwakke connotatie. Het is eng om kwetsbaar te zijn, misschien niet altijd wenselijk. Opmerkelijk, want kwetsbaarheid is een essentieel onderdeel van wie we zijn als mens. Zelf kreeg Christa Anbeen al op jonge leeftijd te maken met ervaringen te maken van groot verlies. En later opnieuw. In die ervaringen ging ze op zoek naar antwoorden om daar mee om te gaan. Wat als je totaal verscheurd raakt, van je stuk wordt gebracht: hoe moet je dan verder? Wat ontdek je daarin van waarde?  Zij is die ervaringen in haar werk gaan duiden als contrastervaringen. Deze contrastervaringen bieden een tweede aanknopingspunt voor het onderwijs. Je persoonlijke biografie is immers een belangrijk onderdeel naar hoe jij als leraar/docent naar onderwijs kijkt, hoe je je daartoe verhoudt. Dus is het waardevol om die contrastervaringen ook in dat perspectief te plaatsen. Tenslotte is Christa Anbeek academica, maar ook primair geïnteresseerd in concrete levenssituaties, in diepe menselijke ervaringen waarmee we direct in het hart van onderwijs komen."

Christa Anbeek ontwikkelde een dialoogmodel, om contrastervaringen te bespreken en in meerstemmigheid daar weer uit te komen. Juist het onderwijs biedt volgens Anbeek kans om mensen na te laten denken en met elkaar te laten praten over contrastervaringen, die teruggaan naar onze fundamentele kwetsbaarheid. Hier ligt een uitdaging – immers het onderwijs is sterk gefocust op rationeel denken. “Deze ervaringen kunnen een basis vormen voor onderwijs. Het kan je leren verband te leggen tussen wat je leert en wat je zelf ervaart.  Het gaat om proeven, smaken, ruiken, voelen wat waardevol is in het bestaan. En niet denken over wat waardevol zou kunnen zijn. Mensen zijn ongelukkig, omdat de rijkdom van het bestaan afgeleerd wordt. Die rijkheid van het bestaan zouden we weer opnieuw moeten leren." En juist daar lijkt een kans te liggen voor onderwijs, om via de ingang van de (contrast)ervaring, vanuit kwetsbaarheid, leerlingen (en docenten) te laten onderzoeken wat voor hen de waarde van het bestaan is.

 


Op weg naar goed onderwijs? De onderwijsavonden van stichting NIVOZ in Driebergen bieden – ieder op eigen wijze – inspiratie en legitimatie voor een goede onderwijspraktijk, stof om het gesprek te kunnen voeren en uw eigen ontwikkeling (en die van uw collega’s en school) van nieuwe input te voorzien. Duizenden onderwijsbetrokkenen vonden eerder hun weg naar Driebergen, ten behoeve van (eigen) of schoolontwikkeling vanuit pedagogische oriëntaties.