Schoolreportage Klinkers in Tilburg: 'Kinderen zijn taalvaardig, zonder specifieke taallessen'

9 januari 2013

Rikie van Blijswijk maakte een serie schoolportretten, waarin de uitgangspunten van hetkind in de praktijk te zien zijn. Op basisschool Klinkers in Tilburg leren kinderen vanuit een betekenisvolle context. Het integreren van 'zaakvakken' en 'basisdomeinen' is hierbij een belangrijk doel. Door vakgebieden te integreren, krijgt het meer betekenis voor de kinderen.  'Ook ouders valt op dat hun kinderen zo taalvaardig zijn, terwijl we geen specifieke taallessen aanbieden.'

Op NIVOZ-platform hetkind vind je meer schoolportretten en video's. Klik hier

Om half 12 staan alle kleuters bij elkaar in de gang. De  leraren vertellen om de beurt aan alle kinderen uit welke workshops zij kunnen kiezen. Er is een workshop hinkelen, die natuurlijk buiten wordt gehouden; een workshop over de herfst; in een andere workshop kunnen ze  nieuwe teksten op bekende melodieën maken en er is een workshop praatplaten over Nederland. Uit dit aanbod maken de kinderen een eigen keuze en gaan met de leraar mee, die de workshop geeft.

Kinderen zitten gezellig rond de tafel met het boek Nederland, een aanrader in de Boekenweek 2012,  in het midden. Er is veel te bekijken op elke plaat. Mooie landschappen, maar ook gebouwen en feesten, zoals Carnaval en Koninginnedag. ‘ Die vlag klopt niet’, zegt een kleuter, ‘die moet rood, wit en blauw zijn’, en hij wijst naar het voorbeeld op de muur. Het is prachtig te zien hoe de kinderen de gesprekjes beginnen en herkennen en aanwijzen wat hen opvalt. Het enige dat de leraar doet is daarover dan een vraag stellen of ze uitnodigen te vertellen wat ze ervan weten of willen weten. ‘Wat is een sluis?’ of ‘Hoe heet een berg bij de zee’?

Het is een workshop waar taalontwikkeling, begripsvorming , woordenschat, letterherkenning en algemene ontwikkeling geïntegreerd  volop aan de orde komen in een ongedwongen sfeer. De kleuters vinden het prachtig om Nederland met elkaar te leren ontdekken.

In een andere workshop staat op het digibord een herfstplaat waar stukjes in ontbreken, die daaromheen zijn gegroepeerd. De kinderen zoeken de juiste plek met elkaar voor b.v. de paddenstoel, de wind, de bladeren en de regen. Ze worden uitgelokt om te praten, te kiezen, te proberen en argumenten te geven.  Ook hier hangt een ontspannen sfeer, waar kinderen spelenderwijs veel leren. Het taalgebruik is opvallend; de kinderen hebben een grote woordenschat en drukken zich duidelijk uit.

‘Dat is de kracht van en de manier waarop onze leraren omgaan met kernconcepten’, zegt Angela Horsten, directeur van Klinkers. ‘Ook ouders valt op dat hun kinderen zo taalvaardig zijn, terwijl we geen specifieke taallessen aanbieden. Het lopende kernconcept heet binding en is o.a. gerelateerd aan Hallo Wereld (Kinderboekenweek) en op het creatieve vlak aan dans en muziek waaraan meerdere workshops worden gewijd, want dat is wat sterk bindt’.

Op basisschool Klinkers wordt  jaarlijks aan een achttal kernconcepten gewerkt. Door middel van deze kernconcepten komt betekenisvol leren en leren in samenhang tot uiting. Aan ieder kernconcept wordt ongeveer zes weken gewerkt met de kinderen. Steeds meer wil het team de samenhang in het aanbod vinden en onderbrengen in het kernconcept. Ook Sinterklaas en Kerst worden daarin ondergebracht. ‘Projecten die van buiten de school worden aangeboden, weigeren we vaak, omdat dit de samenhang die we nu hebben tussen alle thema’s doorkruist, vertelt  Angela. ‘Helaas zit er een begrenzing aan onze tijd en zijn we al wel ver met de verbindingen, maar nog niet klaar. Voor begrijpend lezen gebruiken we De Roode Kikker, waarmee kinderen ook hun woordenschat vergroten’.

Het ideaal van het team is dat technisch en begrijpend lezen ook opgenomen worden in de kernconcepten en om in de toekomst zelf materiaal daarvoor maken. Kinderen uit de bovenbouw kunnen dan teksten maken voor de onderbouw. Er is al heel veel werk daarin verzet. Alleen blijft het spanningsveld tijd en realiteit hierin een belangrijke.

Aanvankelijk lezen is al ondergebracht in de kernconcepten: alle globaalwoorden komen uit het kernconcept en de kinderen kunnen steeds meer hun eigen leesplan trekken.  ‘In de onderbouw t/m groep 3 komen we ver. Ik merk dat het lastiger wordt om die samenhang te realiseren in groep 5 t/m 8. Toch gaan we het aan, want ‘ je gunt ieder kind het onderwijs dat we bieden, waarin onderzoek, leren leren en uitdagende werkvormen kenmerkend zijn en de doelen betekenisvol zijn voor de kinderen ’, zegt de directeur.

Het team is daarvoor voortdurend op zoek naar nieuwe ideeën en suggesties bij schoolbegeleidingsdiensten en op andere scholen. Ook worden boeken ‘vertaald’ naar de eigen kernconcepten, b.v. over begrijpend lezen van het CPS of de aanpak voor taal door het Expertise Centrum Nederland. Daarbij gaat het vooral om motiverende en enthousiasmerende werkvormen.

Leraren op Klinkers stemmen elke dag af op wat nodig is voor hun leerlingen. Daarvoor worden groepsplannen ontwikkeld met twee leidende vragen: Wat heeft dit kind nodig? En wat wordt door dit kind van mij verwacht, als leraar?

De relatie tussen leraren en kinderen voelt goed. De kinderen krijgen een positieve respons op wat ze doen en zeggen; leraren hebben een luisterende houding. ‘Die uitstraling vind ik belangrijk in gesprekken en het werk met kinderen.  Je bent een specialist als leraar op deze school’, licht Angela toe.

Bij Germa in Unit 2 - in een 3- 4 groep - is het thema Binding toegespitst op gevoelens. De leraar start met de vraag aan Tom,  die tijdelijk in een rolstoel zit, hoe hij zich voelt. Hij kan zijn energie nu niet kwijt en soms gaat het minder goed tussen hem en de rest van de klas, die wel begrip voor zijn situatie kan opbrengen.  ‘Eerst was ik wat bang, maar nu ben ik opgelucht en voel ik mij goed’, is het antwoord. De vraag voelt vanzelfsprekend aan, zeker in dit kernconcept, en raakt direct de leefwereld van het kind.

Germa heeft het leesonderwijs in haar groep geïntegreerd in het kernconcept Binding. Tot Kerst worden de ene dag de door haar zelf samengestelde verrassing globaalwoorden aangeboden, waarin één letter rood is gemaakt. Terwijl op de andere dag door de kinderen alleen of samen een woordweb wordt gemaakt.

Vandaag wordt in groep 3 het woord - LIEF -  aangeboden als globaalwoord bij het aanvankelijk lezen. Een aantal vierde groepers bereidt in die tussentijd in tweetallen het  gedicht – VERLIEFD - voor om straks voor te dragen.

De leraar leest het prentenboek -  Ik vind je LIEF mama -  voor en stelt de kinderen vragen: ‘Mama is bezorgd. Wat is dat eigenlijk’? ‘Als je bang bent dat er iets misgaat’ en ‘Fijn dat iemand voor mij zorgt’.  Germa vraagt om te laten zien hoe je je voelt, als je bezorgd bent.

Groep 3 oefent daarna in een grote kring en lezen samen een ook weer zelf gemaakt tekst door. Daarin ligt  het accent op ME. Geoefend wordt met me, de, te, ze, we. Dan krijgt elk kind de tekst van de week, die de leraar zelf maakt op twee niveaus. In mijn groepje leest elk kind individueel de tekst en daarna op de achterkant de globaalwoorden. Daarna maken ze zelf teksten.

Germa ziet dat de kinderen enthousiast zijn over en trots op hun verhaal, waarmee ze, ieder op hun eigen niveau,  een  boek maken dat steeds maar dikker wordt. ‘Aan het eind van het jaar zien ze hun eigen ontwikkeling  en is het ook echt van hen’, zegt ze stralend.

‘Je moet wel goed de leerlijnen kennen, voordat je met eigen teksten en globaalwoorden kunt werken’, merkt Germa op, ‘maar dan kun je hier op de Klinkers excelleren’.  De bladen die de kinderen gelezen hebben, gaan mee naar huis waar ze trots voorgelezen worden. ‘Met nadruk op trots’, zegt de leraar, ‘dat is zo belangrijk voor de kinderen’.

Dit kernconcept Binding is afgesloten met een swingende lipdub waaraan alle kinderen van de school meewerken. Kijk en geniet mee van het lied en van de rondleiding door Klinkers.

Basisschool Klinkers
Woerdenstraat 60
5036 BL  Tilburg
Voor meer informatie: zie de website van de school
E-mail: [email protected]