Zoeken

Van Prometheus tot ChatGPT: Hoe AI ons denken vormgeeft

In deze aflevering maken we een reis door de geschiedenis van kunstmatige intelligentie, van de mythische verhalen rond Prometheus tot de baanbrekende technologische mijlpalen van vandaag. We onderzoeken hoe AI ons denken en handelen beïnvloedt, maar ook welke vragen en uitdagingen deze technologie stelt aan opvoeding, onderwijs en de samenleving.

We duiken in de visie van Alan Turing, die met zijn beroemde Turing-test vroeg of een machine ooit menselijk denkvermogen zou kunnen evenaren. We bespreken Thomas Hobbes, die in de 17e eeuw al filosofeerde over het brein als een mechanisch systeem, vergelijkbaar met de algoritmen die onze huidige technologie aandrijven. En we gaan in op René Descartes, die lichaam en geest scheidde en ons leerde dat complexe systemen — of het nu een mens of een machine is — begrepen kunnen worden door ze te ontleden in logische, gestructureerde stappen.

Daarnaast reflecteren we op de denkers Martin Heidegger en Cornelis Verhoeven, die ons herinneren aan de keerzijde van technologische vooruitgang. Heidegger waarschuwde dat techniek ons kan vervreemden van wat ons mens maakt, terwijl Verhoeven pleitte voor verwondering en stilte in een wereld die steeds meer gericht is op maakbaarheid en meetbaarheid. Hoe verhouden we ons tot de snel evoluerende technologie zonder onze menselijkheid te verliezen? Deze vragen staan centraal in deze aflevering, waarin we verleden, heden en toekomst verbinden in een zoektocht naar antwoorden.

In deze aflevering staat de razendsnelle ontwikkeling van technologie centraal en de manier waarop dit ons denken, leren en samenleven beïnvloedt. We maken een reis door de tijd, beginnend bij de Koude Oorlog, een periode waarin technologische innovatie werd aangewakkerd door rivaliteit en geopolitieke spanning. Van de wedloop naar de maan en de historische Apollo 11-missie tot de impact van de wet van Moore, die de basis legde voor de miniaturisatie en kracht van moderne technologie.

We verkennen hoe deze vooruitgang ons bracht naar nieuwe hoogten, zoals de overwinning van de supercomputer Deep Blue op Garry Kasparov en de baanbrekende prestaties van AlphaGo. Maar de technologische reis stopt niet bij het verslaan van grootmeesters in spellen. In deze aflevering bespreken we naar een van de meest complexe uitdagingen die technologie heeft helpen oplossen: het ontrafelen van eiwitstructuren door AlphaFold, een mijlpaal die de toekomst van wetenschap en geneeskunde transformeert.

Wat betekent deze explosieve vooruitgang voor ons onderwijs en de opvoeding van onze kinderen? Hoe leren we jongeren omgaan met een wereld waarin technologie alles doordringt? En hoe bewaken we de balans tussen technologische mogelijkheden en de menselijke waarden die we willen behouden? Dat, en meer, staat centraal in deze aflevering.

Bronnen: zie ondertekst aflevering 1.

De kracht van Algoritmen!

In deze aflevering duiken we in de fascinerende wereld van kunstmatige intelligentie en haar impact op ons dagelijks leven. Van de digitale transformatie tijdens de coronacrisis tot de controverses rond de Amerikaanse presidentsverkiezingen en de mediastorm rond de rechtszaak van Johnny Depp – hoe sturen algoritmen onze keuzes en beïnvloeden ze ons gedrag?

• “AI biedt geen neutrale spiegel; het versterkt onze vooroordelen en blinde vlekken.” – Shannon Vallor

Met spraakmakende voorbeelden zoals het Cambridge Analytica-schandaal en de psychologische manipulatie via sociale media, onderzoeken we de ethische uitdagingen van AI. Wat kunnen we leren uit het verleden om technologie beter te benutten in opvoeding, onderwijs en samenleving?

• “Hoe zorgen we ervoor dat technologie ons dient, zonder onze autonomie te ondermijnen?”

Een aflevering vol inzichten, kritische reflecties en praktische vragen voor de toekomst. 

Bronnen: Zie ondertekst aflevering 1

In deze bijzondere aflevering duiken we diep in de kern van wat school werkelijk de school maakt. Jan Masschelein en Maarten Simons, beiden verbonden aan de Katholieke Universiteit Leuven, nemen ons mee in hun visie op de school als een plek van vrijheid, gelijkheid en vorming. Ze belichten hoe scholen nieuwe generaties de kans bieden zich tot werelden te verhouden, voorbij de dominante prestatiedrang en het efficiëntiedenken.

Na een kritisch-pedagogische fase besloten Masschelein en Simons te pleiten voor een herwaardering van de school als een fysieke, sociale én publieke ruimte die van fundamenteel belang is voor de democratie. In een tijdperk van toenemende digitalisering en personalisering door AI, stellen zij dat het juist nu cruciaal is om die unieke eigenschappen van de school te beschermen die élk individu de ruimte geeft om diens eigen toekomst vorm te geven. Hoe kan AI een plaats krijgen binnen het onderwijs zonder de vrijheid, gelijkheid en vorming te ondermijnen?

Deze aflevering biedt stof tot nadenken over de toekomst van onderwijs in een wereld waar technologische vooruitgang en maatschappelijke verwachtingen soms botsen met pedagogische idealen. Een inspirerende oproep om opnieuw ruimte te maken voor echte aandacht, fysieke aanwezigheid, en de mogelijkheid om als mens in vrijheid te zijn en worden.

Een Ode aan de School als Vrije Plaats

In deze eerste aflevering van de nieuwe Meesterwerk Podcast-reeks duikt Jan Jaap Hubeek samen met Rob Kikkert in het boek Apologie van de School (2012) van Jan Masschelein en Maarten Simons. Het gesprek gaat over de unieke rol van de school als een ruimte waar leerlingen zich kunnen ontwikkelen, los van economische en maatschappelijke druk. De auteurs pleiten voor het behoud van de school als autonome plek voor vorming en ontmoeting, waarin de relatie tussen leraar en leerling centraal staat.

Masschelein en Simons dagen ons uit om het huidige discours over efficiëntie en resultaatgerichtheid in onderwijs kritisch te bekijken. De school is volgens hen geen fabriek die producten aflevert, maar een werkplaats voor denken en een oefenplaats voor democratie. Ze benadrukken de kracht van traagheid en reflectie als essentiële elementen om leerlingen niet alleen kennis, maar ook de vrijheid te bieden om hun eigen toekomst vorm te geven.

Deze aflevering markeert het begin van een serie waarin onderwijsprofessionals hun pedagogische meesterwerken delen. Wat maakt een boek een meesterwerk? En wat kunnen we ervan leren voor het onderwijs van vandaag en morgen? Laat je inspireren door dit pleidooi voor een herwaardering van de school en ontdek hoe we de kern van onderwijs kunnen beschermen in een snel veranderende wereld. Beluister de aflevering nu via je favoriete podcastkanaal.

Het boek is hier te downloaden: https://respaedagogica.be/sites/default/files/pdf/Apologie-van-de-school.pdf

Karim Amghar is te gast over zijn eigen nieuwe Meesterwerk. Zijn boek van de Correspondent leest als een trein. Het is een krachtige oproep voor gelijke kansen en erkenning voor mbo-studenten als de motor van onze samenleving.

Wandelend over het Waterlooplein, reflecteren Karim en Jan Jaap op het boek Maar dat begrijp je toch niet, waarin Karim zijn persoonlijke ervaringen en inzichten deelt over het imago en de cruciale rol van het mbo in onze samenleving.Een hartstochtelijk - op momenten confronterend - appèl.

Het gesprek raakt thema’s als onderwijskansen, maatschappelijke structuren en de waarde van praktijkgerichte beroepen. Karim spreekt met passie over de noodzaak om de waardering voor mbo-studenten te vergroten, niet alleen met woorden, maar ook in beleid en economische erkenning. Hij pleit voor een radicaal andere kijk op onderwijs, waarin mbo en hbo niet tegenover elkaar staan, maar als gelijkwaardige pilaren van onze maatschappij worden gezien. Met treffende voorbeelden en scherpe observaties maakt hij duidelijk hoe essentieel deze verandering is.

Aan het eind van het gesprek delen Karim en Jan Jaap hun hoop voor de toekomst van het beroepsonderwijs en de samenleving. Hoe zorgen we ervoor dat het mbo niet langer als ‘lager’ wordt gezien, maar als een fundament van de samenleving? Welke rol spelen ouders, scholen en beleidsmakers in deze verandering?

Lopend op het WLuister naar deze inspirerende aflevering en ontdek hoe onderwijs het verschil kan maken – voor iedereen.

In deze bijzondere aflevering van Meesterwerk is Tanja Jadnanansing te gast, stadsdeelvoorzitter van Amsterdam-Zuidoost. Vanuit haar kantoor – met uitzicht op het beeld van Anton de Kom – deelt ze hoe Wij slaven van Suriname haar diepgaand heeft gevormd. Niet alleen als lezer en als mens, maar ook in haar dagelijkse werk als bestuurder.

Het boek van Anton de Kom is voor haar een spiegel, een moreel kompas en een roep om verbondenheid. Tanja vertelt over haar kennismaking met het boek op haar zeventiende in Paramaribo, over de boekenplanken vol literatuur in haar ouderlijk huis, en hoe haar vader haar aanmoedigde dit verhaal te lezen – een verhaal dat sindsdien in haar mee reist.

Samen met haar stagiaire Pixie, die ook haar stem laat horen in deze aflevering, praat Tanja over de impact van het boek op de jongere generatie. Over leiderschap, erkenning, en de noodzaak om kinderen een liefdevolle goede morgen te geven. En over het belang van verhalen – van iedereen – als bron van menselijkheid.

We horen hoe Anton de Kom haar werk voedt, hoe zijn woorden en levenshouding doorwerken in de Zuidoost Academie, in rituelen, symbolen, en het leiderschap dat zij dagelijks vormgeeft: scherp op onrecht, zacht op de mens. En hoe de zin “Geen volk kan tot volle wasdom komen, dat erfelijk met minderwaardigheidsgevoel belast blijft” haar niet loslaat.

En ja, ook hoe het voelt om elke dag te werken met zijn foto aan haar muur van haar kantoor – en zijn kleinzoon als kamer naast haar te hebben. Geschiedenis leeft.

️ Een aflevering over slavernij, veerkracht, onderwijs, liefde en leiderschap. En over hoe literatuur ons uitnodigt om naar onszelf én elkaar te kijken. Zoals Tanja zegt: “We kunnen allemaal medemenselijk zijn.”

Wie DENISE – De Nieuwe Internationale School Esprit – binnenstapt, kan direct de hal oversteken naar de theaterzaal. Het is het hart van de school volgens Maria Couprie, docent van het eerste uur: 'Met het vak drama bied ik de Nederlandse taal op een andere manier aan, het is een van de hoofdonderdelen om kinderen zonder schaamte te laten praten.' De openbare, internationale school in Amsterdam Nieuw-West herbergt zo'n 1000 leerlingen met verschillende thuistalen, en biedt zowel primair als voortgezet onderwijs. Door goed naar de leerlingen te kijken, met het lesmateriaal aan te sluiten op het International Middle Years Curriculum, en determinatie qua uitstroomniveau uit te stellen, geeft DENISE deze diverse populatie een zachte landing in onze samenleving. Leone de Voogd en Marco Martens spraken docenten, leerlingen en coördinatoren en bezochten een drietal lessen om te zien hoe dit vorm krijgt in de praktijk.

Liever lezen? Hier vind je het geschreven schoolportret:

https://nivoz.nl/nl/schoolportret-bij-denise-zie-je-de-hele-olifant

Basisschool De Buitenkans in Heerenveen is geïnspireerd op de pedagogiek van Reggio Emilia. Een leidend principe daarin is het kindbeeld van waaruit men werkt: 'We gaan uit van het competente kind dat zelf in staat is om zijn leerproces en ontwikkeling te ontwerpen en te beschermen. Hoge betrokkenheid hierbij van ons als begeleiders, ouders en de omgeving is daarbij belangrijk' luidt de visie van De Buitenkans. Of zoals directeur-bestuurder Theo Rinsma het tijdens informatieavonden voor geïnteresseerde ouders formuleert: 'Ook al loopt jouw kind twee jaar achter: wij doen niks.' Het team heeft het volste vertrouwen in dat het kind, wanneer het eraan toe is, zelf in actie komt. Dat vertrouwen leverde de afgelopen jaren mooie resultaten en tevreden leerlingen en ouders op. Onderzoekers en redacteuren Farida Yahyaoui, Saar Frieling en Marco Martens namen een kijkje en spraken met diverse teamleden over hoe zij deze onderwijsfilosofie in Heerenveen hebben vormgegeven.

Liever lezen? Hier vind je het geschreven schoolportret: https://nivoz.nl/nl/op-de-buitenkans-in-heerenveen-vertrekt-men-vanuit-het-hoopvolle-kindbeeld

Het genoemde portret van Loris Malaguzzi: https://nivoz.nl/nl/loris-malaguzzi-en-reggio-emilia-de-honderd-talen-van-het-kind

Trailer: Klein Amsterdam is de stad in het klein. Kleine Amsterdammers leren hier samen over het leven en ontwikkelen zich tot de grote Amsterdammers die ze willen zijn. Een plek van leren, ontmoeten en ontdekken. Deze podcastserie vertelt het verhaal van een nieuw onderwijsconcept: leren in de tussenruimte. Het verhaal van een nieuwe school - opvang in Amsterdam Noord, Klein Amsterdam.