'Zodra je je kompas hebt, voel je die druk niet meer, is het niet meer vermoeiend'

10 maart 2013

Van Jos Kessels had leraar Hester IJsseling met grote gretigheid al zijn werk - over socratische gespreksvoering -  tevoren gelezen. Donderdag bezocht ze de onderwijsavond in theater Maitland in Driebergen. Daarin sprak de onderwijsfilosoof heel nadrukkelijk over de reis op weg naar, en de betekenis van het innerlijk kompas. Volgens IJsseling -  leerkracht op De Kleine Reus in Amsterdam - was dat niet helemaal in lijn met de aankondiging. 'Maar de dagen erna is alles toch bij elkaar gekomen.' Haar ervaringen in een blog.

Eerder was aangekondigd dat Jos Kessels in Driebergen zou spreken over de morele ruimte en de organisatorische ruimte. Ook las ik ergens dat het zou gaan over het gevoel dat er zoveel moet, en hoe je daartoe een zekere vrijheid kunt betrachten. Eerst dacht ik, daar ging het donderdagavond helemaal niet over, maar in de dagen daarna is alles toch bij elkaar gekomen.

Kessels vertelde over zijn eigen zoektocht naar wat hem te doen stond. Ieder mens, zo zegt hij met Socrates, heeft iets bijzonders te doen, iets wat bij hem hoort. Een lot, dat enerzijds gegeven is, en waar je je anderzijds steeds toe zou moeten verhouden alsof je het zelf gekozen had. Jouw koers, aangegeven door jouw innerlijk kompas. Het beeld van het kompas illustreerde Kessels met een gedicht van Ida Gerhardt, De Reiskameraad.

Je eerste opdracht in het leven is dat kompas te vinden. Je ontdekt het, door heel precies bij jezelf na te gaan: op welke momenten in mijn levensgeschiedenis heb ik gedacht: ja, hier gebeurt het, hier draait het allemaal om. De momenten waarop je geraakt werd, waarop je hart sneller ging kloppen, alsof je verliefd was.

Dat kompas is niet iets, dat je op een dag vindt en dan heb je het. Je moet er steeds voor blijven zorgen, anders verlies je het uit het oog, dan vervluchtigt het weer, het raakt ondergesneeuwd. Mensen hebben nogal eens de neiging hun persoonlijke opvatting van hun levenstaak als een bijzaak te beschouwen, en die te laten ondersneeuwen door allerlei dingen waarvan ze denken dat die eerst moeten.

Daar komt de organisatorische ruimte in het gezichtsveld. In het onderwijs spelen allerlei organisatorische factoren een rol. Je moet je groepsmap in orde hebben, je toetsresultaten en gespreksverslagen in het systeem zetten,  je datamuur op orde hebben, je groepsplannen maken, je functioneringsgesprekken voeren, je persoonlijk ontwikkelingsplan opstellen, je kerndoelen halen, je methodes volgen, je normjaartaak halen - allemaal richtlijnen die je vertellen wat je moet doen. Dat is de organisatorische ruimte.

En dan heb je je innerlijk kompas. Ook dat geeft aan welke kant je op moet, niet in de organisatorische maar in de morele ruimte.

Lees verder

Hester IJsseling is werkzaam op de Kleine Reus in Amsterdam en blogtfrequent over onderwijszaken.