'Zoals geld geen issue is zolang je het hebt, is huidskleur geen issue zolang je wit bent'

14 januari 2017

Eind december keek Nynke Bos naar de documentaire 'Wit is ook een kleur' van Sunny Bergman, over waarom veel witte mensen zich verongelijkt voelen als het over racisme en witte privileges gaat. Kinderen in de documentaire bleken op jonge leeftijd al negatieve associaties bij donkere kinderen te hebben en positievere bij witte kinderen. Nynke reflecteert op hoe ze zelf omgaat en wil omgaan met het gesprek over racisme.

'Wit is ook een kleur.' Sinds ik de NPO documentaire van Sunny Bergman heb gezien krijg ik deze prikkelende stelling niet meer uit mijn hoofd. Het schokkendste deel van de documentaire was met stip natuurlijk de kleuters die een witte en een donkere pop voor zich hadden staan en deze eigenschappen toe moesten kennen. Het overgrote deel van de kleuters kende de witte pop positieve eigenschappen toe als mooi, slim en aardig. De donkere pop was duidelijk het vaakst stout en dom. Ook werd de witte pop het vaakst aangewezen als de baas. De ouders van de deelnemende kinderen waren net zo geschokt als de kijker. De ouders hadden hun kinderen juist willen leren dat de kleur van je medemens er niet toe doet! Dit deden ze door te doen alsof er geen verschil bestaat en door vooral geen woord vuil te maken aan racisme.

Ik begrijp dat. Ik moet denken aan alle boekjes in de bieb die ik bewust niet heb geleend voor mijn kinderen. Boekjes over monsters onder bedden die heus niet bestaan en waar je echt niet bang voor hoeft te zijn. De kans dat mijn kind bang wordt voor monsters leek mij vele malen groter na het lezen van zo'n boek dan wanneer het concept monster niet gekend wordt.

Zo werkt het blijkbaar niet met racisme. Maar hoe leer ik mijn kind of mijn klas dan zonder vooroordelen naar alle mensen te kijken? Er gaan steeds meer geluiden op dat het ouders en leerkrachten juist wel met hun kinderen zouden moeten praten over verschillen in kleur, ras en afkomst. Voor veel (witte) mensen is dat niet voor de hand liggend; zoals geld geen issue is zolang je het hebt, is huidskleur geen issue zolang je wit bent.

Nu heeft mijn gezin een kijkje vanaf de andere kant gekregen door een jaar in Azië te wonen; in een land waar zwart haar de regel is en blond de uitzondering vormt. Wij hebben daar ervaren hoe het is om in de minderheid te zijn, om iemand te zijn waar men vooroordelen over heeft. De aandacht die dat opleverde was meestal wel positief bedoeld maar was zeker niet altijd prettig. Het is een bijzondere ervaring in de bus alle ogen op je gericht te hebben en op straat nageroepen te worden met 'witte buitenlanders'. Op een gegeven moment smeekte mijn oudste dochter zelfs of ze haar haar zwart mocht verven om niet zo op te vallen.

Terug in Nederland. Het is kerstvakantie en ik werk mij door De lange weg naar de vrijheid van Nelson Mandela heen. 'Waar gaat je boek over?' vraagt mijn vijfjarige dochter. Tja. Daar gaan we dan. En zo vertel ik haar over het land waar de witte mensen vonden dat ze de baas mochten spelen over de donkere mensen. Dat de donkere mensen niet naar de goede scholen mochten, niet op de fijne plekjes in de bus mochten zitten en altijd de klusjes van de witte mensen moesten opknappen.

Mijn dochter reageert verontwaardigd. 'Dus als mama een donkere huid had mocht ze niet bij ons in de bus zitten in dat land?!'

Het klinkt haar absurd in de oren. En mij ook. Totaal niet aan de orde hier, in 2017. Toch? Wit is ook een kleur, ook in Nederland. Ook nu.

Nynke Bos werkt als invalleerkracht op het vso. Zij schreef Verstoppertje in de tempel, over het jaar dat zij in Laos woonde met haar gezin. Met verhalen die wij eerder publiceerden andere verhalen over het land, opvoeden, onderwijs en boeddhisme.