'Wij van h4b vormen een minisamenleving. Daar hoort stiekem afkijken niet bij'

15 november 2013

'Dat afkijken spannend is, ach, dat snap ik wel', schrijft docente Inge Spaander. Maar die ene keer dat ze erachter kwam, voelde het als een inbreuk op de relatie die ze met die leerling had. 'Deze leerling durfde niet tegen mij te zeggen dat hij niet geleerd had en koos voor een stiekeme oplossing. Het deed me pijn, als docent, maar ook als mens.' In de minisamenleving die ze op het Kastanje College met klas h4b vormt, wordt niet meer gespiekt. 'De eerste die dat probeerde, die is er nu niet meer,’ grapt een van haar leerlingen. Haar blog.

Zoals iedere dag lunchen we ook op deze stormachtige vrijdag samen. De tafels zijn gedekt: bruin brood met kaas en crackers met smeerkaas en sambal zijn favoriet. Na de pauze wacht de eerste Maatschappijleertoets op ons.

Tijdens het secuur beleggen van hun boterhammen met mozzarella, komkommer en sla wordt de leerstof door twee meiden nog eens besproken. Tussen het kauwen door roep ik termen en mogelijke maatregelen en zij steken in canon hun hand op. Links voor links en rechts voor rechts. Al snel wordt het druk aan onze tafel, steeds meer handen schieten om en om de lucht in.

Een van de meiden heeft de ‘s’ van socialisme nog op haar linkerhand staan. ‘Ik was het er zo echt goed af, hoor.’ Een betrekkelijk nieuwe klasgenoot vraagt zich af of er in deze klas nog nooit iemand heeft afgekeken. ‘Nee, de eerste die dat probeerde, die is er nu niet meer,’ wordt er gegrapt.

Er zit een kern van waarheid in. Voor zo ver ik weet heeft er slechts een keer iemand een poging tot afkijken gedaan. Toen ik het ontdekte, was ik boos, maar vooral verdrietig. Tijdens het afruimen van de tafel leg ik aan de corveeërs uit waarom. Dat afkijken spannend is, ach, dat snap ik wel. Maar het voelde als een inbreuk op de relatie die ik met die leerling had. Het voelde alsof ik gefaald had, deze leerling durfde niet tegen mij te zeggen dat hij niet geleerd had en koos voor een stiekeme oplossing. Het deed me pijn, als docent, maar ook als mens.

De jongen die de vraag stelde snapt het wel. ‘Op mijn vorige school was afkijken een sport, we maakten met de hele klas plannen en vonden het geweldig als het lukte. Het maakte me niets uit als het zo nu en dan ontdekt werd. Kreeg ik een 1, nou, die haalde ik toch wel weer op. Maar hier heb ik het nog nooit gedaan, ik zou niet durven. Of willen. Jij weet toch wel of ik wel of niet geleerd hebt. En ik wil niet dat jij teleurgesteld bent of de klas boos wordt.’

Terwijl ik de koelkast dicht doe, hoor ik een andere leerling zeggen: ‘Het gaat er toch ook om dat je weet hoe je er voor staat.’ Grinnikend werk ik ze het lokaal uit.

Voor mij draait lesgeven om contact maken. Niet zomaar contact. Een duurzame verbinding leggen tussen mij en een individuele leerling,  tussen mij en de groep en de verbinding tussen leerlingen onderling mogelijk maken. Wij van h4b vormen een minisamenleving met eigen regels, gewoontes en taal. Zo hebben wij een speciale koelkastindeling, die door een leerling met ijzeren precisie bewaakt wordt en mogen meisjes wel boeren laten, maar jongens niet. Leerlingen weten dat als ik ‘nee’ zeg, ik vaak ‘ja, natuurlijk mag dat’ bedoel.

Leven doe je in verbinding en leren ook. Leven is leren. Gehechte kinderen leren gemakkelijker en sneller. Ons lokaal is een speeltuin, maar wel een echte. Er wordt gerend, geschommeld, getuimeld, gehangen, gelachen, maar soms valt er ook wel eens iemand of is er ruzie om een meisje.

Tijdens de vaklessen vertel ik mijn leerlingen ontzettend belangrijke dingen. Belangrijk omdat ik vind dat ze die kennis nodig hebben in het leven of belangrijk, omdat ze het moeten weten voor het examen. De leerlingen nemen het van me aan, gaan ermee aan de slag en maken het zich eigen. Soms alleen maar om de toets te halen of de opdracht goed te kunnen veranderen, soms ook omdat ze het werkelijk willen weten.  Maar het echte leren vindt niet plaats tijdens die uurtjes kennisoverdracht. Het echte leren gebeurt aan de lunchtafel, tijdens een uitje naar Rotterdam of gewoon, tijdens de spontane gesprekken die de hele dag door plaats vinden.

Leerlingen leren af te tasten, vragen te stellen, ruzie te maken en zo een verbinding aan te gaan. Ze vormen eigen regels en houden zich hieraan, ook als ze het er zelf niet mee eens zijn. Als die verbinding er is, het echte contact er is, kunnen ze in vrijheid zichzelf ontdekken. Ze voelen zich gesteund en gezien, weten dat ze fouten mogen maken zonder dat ze daar minder om zijn. Dat proces, dat is leren.

De ruimte krijgen en durven nemen om te ontdekken wie je bent en wat je kan, hoe het is om samen te leven en te zorgen voor elkaar. Vragen stellen en op onderzoek uitgaan. Als dit er is, sta je ook open om de dingen te leren die je nu eenmaal moet leren. Je kent ze de juiste waarde toe. Zo wil ik mijn leerlingen de school zien verlaten. Open, zelfbewust, betrokken en in staat om de wereld te ontdekken. Hongerig naar nieuwe kennis en ervaringen. Dit kan alleen als je autonoom durft te zijn en autonoom zijn, leer je in verbinding met anderen.

De toets wordt gemaakt. De leerling die nieuwsgierig was naar het afkijken, zit aan tafel naast mij te werken. Afkijken doet hij niet, maar proberen kan altijd.

‘Als ik een woord niet ken, mag ik dat toch vragen?’
‘Ja, dat mag!’
‘Wat is socialisme ook al weer?’

De klas lacht. De leerling naast hem tikt met haar wijsvinger op zijn blaadje: ‘Dat had je dus moeten leren, slimmerd.’ 

Inge Spaander is docente aan het Kastanje College, een van de scholen die het Big Picture-concept al in 2009 heeft geadopteerd. Meer over op de website van de school en in een kort filmpje van Leraar24 uit 2009.

Kastanje College
Kastanjedal 2
3142 AP Maassluis