'Wij haten de overblijfmoeders!'

28 april 2016

‘Als jij boos bent, wil je aan ons laten weten waarom. Maar ik kan niet luisteren, terwijl ik iets heel nodig moet zeggen. Eigenlijk heb jij dat ook.' Ellen Emonds was leraar van groep 8 op De Bonckert toen vijf meiden uit haar klas ruzie kregen met de overblijfmoeders. Als Ellen ze in een duidelijk gesprek laat weten dat ze een grens zijn overgestoken, onderbreekt Anna haar steeds. Ellen laat het niet toe, en wil later apart met haar spreken. Een blog over de wederkerigheid in de leraar-leerling relatie. 

Vijf verhitte gezichten wachten me na de middagpauze bij mijn lokaal op. Of ik even wil luisteren.

In de pauze is er ruzie geweest tussen deze vijf meiden en twee overblijfmoeders. Het is begonnen omdat ze niet naar binnen mochten om te gaan plassen, met z’n vijven. Belachelijk! Als je moet, dan moet je, dat weten die moeders toch ook! Vervolgens is het wat uit de hand gelopen, waardoor het vijftal een protestmars over het schoolplein is gaan lopen, al roepend: Wij haten de overblijfmoeders! Daarna hebben ze zich in een groepje geschaard en iedere toenadering van de bewuste moeders afgeweerd door nog harder te roepen.

Ik heb geluisterd en vervolgens verteld wat ik ervan vond. Dat ik snap dat het overblijven soms vervelend is, maar dat ik niet accepteer dat je vervolgens een manifestatie tegen de overblijfmoeders begint. Twee keer werd ik ruw onderbroken door Anna. Maar ik gaf haar geen ruimte, ik wilde nu zelf wat zeggen. Na de tweede keer zag ik haar ogen boos wegschieten en heb ik haar niet meer gehoord. De andere meiden werden wat ongemakkelijk en toen ik vroeg wat ze van mijn mening vonden, knikte ze beschaamd hun hoofd.

Zo, dat was duidelijk. Dat Anna niet reageerde, was niet zo erg, ik zou er later nog wel met haar op terug komen.

Die middag merkte ik dat Anna me ontliep en ook de volgende dag viel het niet mee om haar even alleen te spreken. Twee dagen later was ze nog steeds niet bij me in de buurt geweest. Haar moeder wel. Ze was niet blij met mijn aanpak. Anna heeft veel last van blaasontsteking en moet naar de wc kunnen als dat nodig is. Dat had ze me willen zeggen, maar ik luisterde niet. Ik beloofde de moeder om met Anna te praten en zocht haar na school even op. Dit was wat ze zei:

‘Als jij boos bent, wil je aan ons laten weten waarom. Maar ik kan niet luisteren, terwijl ik iets heel nodig moet zeggen. Eigenlijk heb jij dat ook. Jij wilt dan zo graag dat wij snappen wat jij bedoelt, dat je niet in de gaten hebt dat ik er niks van hoor en begrijp. Jij luistert dan dus niet naar mij. Het zou voor mij beter zijn als we samen praten, in plaats van één voor één wat zeggen. En ik snap heus wel dat we het zo niet hadden moeten doen, maar daar kom ik achter in een gesprek. Nu heeft mama mij daarmee geholpen, ik denk dat het beter is als jij dat kunt doen de volgende keer. Dus kun je me de volgende keer even apart nemen, niet mopperen en gewoon met me praten? Dan kan ik het echt beter. En jij denk ik ook.’

Na twee dagen was de wederkerigheid terug. Niet door mij, maar door Anna. Ik heb waarschijnlijk mogelijk gemaakt dat zij uiteindelijk kon zeggen hoe ik in het vervolg met haar om kan gaan. Maar de oplossing lag niet bij mij, niet bij mijn inzicht, niet bij mijn aanpak. Het lag bij het inzicht en de aanpak van Anna. Maar vooral bij Anna zelf.

Het succes van het onderwijs ligt bij de leerlingen. Zij geven niet het antwoord. Zij zijn het antwoord!

Nawoord

Voor mij is succes in het onderwijs partnership tussen leerkracht en leerlingen en ouders. Het is de bedoeling dat ik als leerkracht net zo veel van de kinderen leer als andersom. Leren van kinderen bestaat uit het kijken en luisteren naar hen wanneer ze met elkaar omgaan, in conflict raken, elkaar troosten of helpen. Maar ik heb het vooral over het leren van kinderen door de feedback (non-verbaal of verbaal) die je van hen ontvangt. Dat kan alleen maar als we vertrouwd met elkaar zijn en er voor kinderen ruimte is om feedback te geven. En als je hier ontvankelijk voor bent en het ziet als waardevol in plaats van ongewenst.

Soms creëer je bewust ruimte voor feedback (je kunt je leerlingen bijvoorbeeld een handelingsplan voor de juf laten schrijven voor de nieuwe groep) en soms nemen kinderen zelf de ruimte die ze nodig hebben om de leerkracht inzicht te geven in haar eigen handelen. Niet altijd kunnen ze dat zelf, zonder hulp. Ouders kunnen dan de tolk van hun kinderen zijn, vertalen wat hun kind voelt en bedoelt en zo het proces in gang zetten.

Ellen Emonds is docente Pedagogische Tact en was in 2012 Leraar van het Jaar voor het basisonderwijs en vormt samen met haar zus de projectleiding van het Nederlandse Expertisecentrum ErvaringsGericht Onderwijs.

Grenzen zijn binnen onderwijs en opvoeding een klassiek thema. Maar waar enerzijds een roep is om meer en hardere grenzen, voelen we anderzijds ook een verlegenheid bij het stellen van die grenzen. Waar komt dat ongemak vandaan en hoe gaan we ermee om? Het vierde magazine van hetkind draagt het thema GRENZEN. Op 11 mei a.s. rollen er 6000 exemplaren van de drukpers, omdat de interesse en de waardering uit het onderwijsveld almaar toeneemt. Het magazine is daarom nu al te bestellen via deze link.