We onderschatten vaak hoe belangrijk creativiteit voor kinderen is

31 augustus 2017

Lucas Dols is muzikant, trainer bij internationale organisaties en oprichter van Sounds of Change. Hij geeft muziekworkshops aan leraren in oorlogsgebieden en in Nederland. Leerkracht Sarina Hoogendam sprak met Lucas over het belang van creativiteit bij kinderen en de rol van de eigenheid van leraren hierbij. ‘Ik denk niet dat muziek op zich de wereld kan veranderen,  maar als er een bepaalde vraag vanuit de maatschappij is, als er geweld is,  als mensen niet naar elkaar luisteren of als er weinig samenwerking is, dan kun  je muziek  heel bewust  inzetten om iets in het proces te veranderen.’

Lucas Dols is muzikant, trainer bij internationale organisaties en oprichter van Sounds of Change.  Hij geeft workshops aan leraren in oorlogsgebieden en in Nederland. Ieder kind heeft het recht om de beste versie van zichzelf te worden en muziek is een krachtig hulpmiddel daarbij. Muziek heelt emotionele wonden en zorgt voor verbinding. Het bevordert creativiteit, draagt bij aan positieve communicatie en  vergroot empathie, vaardigheden die kinderen overal ter wereld nodig hebben voor een zinvolle toekomst. Leraren zijn in dit proces onmisbaar, en daarom leert Lucas leraren overal ter wereld hoe je muziek kunt inzetten om kinderen te helpen. Ik sprak hem hierover.

Op mijn vraag wat leraren kunnen verwachten van zijn training antwoordt Lucas: ‘Ik leer leraren om flexibel te kunnen zijn. Leraren zijn vaak gewend om muziek als iets extra’s te zien, buiten de normale context. Je leert kinderen een  liedje of een ritme aan en als ze het beheersen ga je door naar het volgende. De training gaat juist over hoe je zelf vanuit thema's je eigen ritmes, melodieën en spelletjes kunt maken en kunt inspelen op wat nodig is in een groep. Het is belangrijk dat leraren zichzelf durven zijn en een eigen stijl ontwikkelen. Dingen doen die bij henzelf passen, in plaats van allemaal hetzelfde te doen. Dat is een hele essentiële waarde in de workshops. Het gaat niet om het perfect nadoen van een lied, het gaat erom dat leraren vertrouwen op hun eigen kunnen en hun  eigen versie maken van alles.

Veel leraren zijn bang voor chaos. Maar de magie van het leren vindt juist plaats op het grensgebied tussen chaos en structuur, want dat is waar kinderen zichzelf leren ontdekken. Ze gaan experimenteren en proberen  via trial en error. En dan heb ik het niet over chaos van herrie in de klas en dan weer stil zijn, maar dat je dingen laat ontstaan waarvan de uitkomst niet bekend is. Dat je een proces ingaat waarvan je niet precies weet wat eruit komt. Dat is denk ik essentieel. Ik zeg dus tegen leraren Drop your agenda!, dat vind ik altijd mooi. Je bereidt wel iets voor maar je gooit het meteen weer op de grond. Minimale voorbereiding, voorgeprepareerd maar ondergestructureerd. Je hebt wel alle Legoblokjes, maar je hebt nog niets gebouwd.

Je kunt je vooraf niet alleen richten op het eindresultaat. Er wordt natuurlijk altijd gezegd dat je moet focussen op het proces, maar daar gaat het echt over. Dat is essentieel.  Het is voor leraren best lastig om tijdens het creatieve proces nieuwe beslissingen te maken. Vooral als denkt dat je niet genoeg ervaring hebt. Maar iedereen kan het, je moet kwetsbaar durven zijn en vertrouwen op de kracht van de groep. Ik zeg ook wel eens in mijn workshops dat ik het niet meer weet. Iedereen denkt alsmaar dat ik alle antwoorden heb. Nou dat is niet zo. Veel docenten onderschatten wat ze eigenlijk al kunnen. We gaan ervan uit dat iedereen al goed genoeg is en vandaar uit bouwen we op.

Ik denk dat mensen daarnaast onderschatten hoe belangrijk creativiteit voor kinderen is. Er is vaak te weinig creativiteit in de klas, er wordt zoveel ingevuld voor kinderen. Samen improviseren en nieuwe muziek maken stimuleert de creatieve geest. En samen zingen of muziek maken werkt verbindend, je kunt daarmee empathie bevorderen in een groep. Muziek raakt kinderen emotioneel, en muziek geeft rust. De kinderen met wie ik werk zijn soms heel getraumatiseerd en kunnen gewelddadig gedrag vertonen. Eén van de belangrijkste dingen is dan dat ze kalm worden. Daar kun je muziek voor gebruiken. En als ze eenmaal kalm zijn dan kun je een ander proces ingaan, afhankelijk van de behoefte van het kind.

Waar staat Sounds of Change voor?
‘Sounds of Change staat voor de mogelijkheid en vooral de creativiteit die muziek biedt om positieve verandering in de samenleving teweeg te brengen. Ik denk niet dat muziek op zich de wereld kan veranderen,  maar als er een bepaalde vraag vanuit de maatschappij is, als er geweld is,  als mensen niet naar elkaar luisteren of als er weinig samenwerking is, dan kun  je muziek  heel bewust  inzetten om iets in het proces te veranderen.

In Jordanië was er bijvoorbeeld een meisje dat al een half jaar niet praatte, ze werd mishandeld en gedrogeerd met zware slaapmedicatie door haar ouders. Ik heb dat meisje tijdens mijn muzieklessen  in vijf dagen tijd zien veranderen van een kind dat helemaal niet kon communiceren tot  een kind dat aan het huppelen, zingen en praten was. Dit is wel een extreem voorbeeld, maar het maakte mij wel duidelijk wat de kracht van muziek is.

In december gaf ik een training aan zeventien Syrische juffen, die gevlucht waren naar Libanon. Drie maanden later kwam ik terug ging ik ze bezoeken op hun scholen. Ik vroeg hen of de training hen had geholpen in het lesgeven.  Ze vertelden allemaal dat ze creatiever waren en meer lol hadden in hun werk.  De sfeer in de klas was positiever, de kinderen waren creatiever en iedereen had  meer energie. Ook konden de kinderen veel beter aangeven wat ze nodig hadden. Als ze moe waren vroegen ze bijvoorbeeld om een lied of een oefening.  De juffen wisten veel beter hoe ze konden omgaan met chaos en in te gaan op de behoeften van de kinderen.

Mijn focus ligt voornamelijk op conflictgebieden, omdat daar de nood heel hoog is. Maar ik denk dat Sounds of Change net zo belangrijk is voor Nederlandse kinderen  als voor kinderen in Syrië en de landen daar omheen. Als Nederlandse leraren  of schoolteams mijn training interessant vinden kunnen ze me altijd benaderen.

Er zijn een aantal dingen die ik heel belangrijk vind bij alles wat ik doe.  Niemand buitensluiten, dus niet zeggen ‘Jij bent een Syriër en jij bent een Libanees’, maar kijken hoe je iedereen mee kunt krijgen. Geweldloosheid, zowel fysiek als emotioneel. Dat je geen fysiek geweld moet gebruiken begrijpt iedereen wel,  maar dat je bijvoorbeeld alleen al door een blik iemand kunt veroordelen wordt vaak vergeten. In de  trainingen maken we mensen daarvan bewust en werken we er aan. Een andere waarde is lol. Dat ik altijd, wat ik ook doe, zelf evenveel plezier heb als de deelnemers. En natuurlijk creativiteit. Ik vind het  heel leuk om keuzes te maken in het moment, dingen  uit te proberen. Flexibel zijn vind ik ook erg belangrijk.  Ik voorkom zoveel mogelijk dat ik bezig ben met het eindresultaat en probeer te kijken naar wat er nodig is en wat er gebeurt. Dat is misschien wel één van de belangrijkste dingen.’

Wil je meer weten over Sounds of Change of contact met Lucas Dols? Ga naar www.soundsofchange.org of stuur een mail naar [email protected].

Sarina Hoogendam is leerkracht op de Eduard van Beinumschool in Rotterdam.