Wat is vertrouwen nu werkelijk?

18 maart 2016

Wat is vertrouwen voor mij? Waar voel ik dat iemand te vertrouwen is, wanneer durf ik vertrouwen te stellen? Durf ik te zien wanneer ik een ander mijn vertrouwen onthoud? Wanneer ik mezelf of mijn handelen in de toekomst niet vertrouw? Xandra van Hooff stelt zichzelf deze vragen op het moment dat ze om zich heen merkt dat vertrouwen een precair proces is. Haar conclusie? 'Vertrouwen gaat gepaard met de dans die leidt tot verbinding, met jezelf uitspreken en de ander laten spreken. Met groot durven zijn en je klein kunnen maken. Dit klinkt simpel, maar is het niet.'

Niet toevallig staat in het derde magazine van hetkind ook het thema vertrouwen centraal. Freek de Jonge zegt over vertrouwen in het magazine: ‘Vertrouwen heeft een brede basis nodig, waaraan je moet je werken, altijd. Wil je de waarde ervan overbrengen als leraar, dan zul je het zelf in de praktijk moeten brengen. Dan zul je jezelf moeten kennen. Je zult een eerlijk zelfvertrouwen moeten uitstralen en vertrouwen moeten geven.’
–> Lees hier meer over het magazine en hoe je het kan bestellen.

Het is nog warm op het grote terras. Om me heen zitten de leden van Bloggerscollectief  HetKind. Mooie medemensen waarmee ik de liefde voor de leerlingen deel. Wanneer ik mijn blik over de aanwezigen laat dwalen valt me op dat vrijwel iedereen een open houding aanneemt. Wanneer iemand iets zegt wordt daarover doorgevraagd. Vaak vallen de woorden ‘en wat betekent dat dan voor jou?’ alsof deze mensen ervan uitgaan dat ze in hun communicatie met anderen zich bewust dienen te zijn van het feit dat een ander woorden kan gebruiken die anders zijn dan jij ze interpreteert.

We hebben het over vertrouwen en zoals wel vaker gebeurt bij het delen van ervaringsverhalen delen we juist de verhalen waarin we ‘geen vertrouwen hebben ervaren’ als manier om aan onszelf en anderen te tonen waar vertrouwen in valt te bespeuren, waarom het belangrijk voor ons is en hoe we ons voelen onder de aan- of afwezigheid van vertrouwen. De verhalen die langskomen getuigen van voorbeelden in scholen waar we vertrouwen hebben gemist of waar dit zichtbaar gemaakt wordt met posters aan de muur, aanwijzingen voor de leerlingen die zonder deze teksten wellicht de verkeerde keuzes zouden maken. En als tegenwicht delen we aan degene die dit inbracht een verhaal van ‘hoe het ook kan’ om te laten voelen dat er veel mogelijk is.

Dit moment, inmiddels een half jaar geleden, komt opnieuw in mijn geheugen wanneer een aantal mensen hun verhaal met me delen deze week. 

Een docente die zich tegengehouden voelt in haar ontwikkeling, binnen en buiten de school.
Een ondernemer die het vertrouwen kwijt raakte in zichzelf omdat niemand ‘geïnteresseerd leek in haar aanbod’ en zij nu een businesscoach in de arm wilde nemen om te leren verkopen.
Een leerkracht met een missie die aangaf op zoek te willen gaan naar een functie waarin ze zich volledig kon ontplooien, op de huidige school of breder in het samenwerkingsverband en zich binnen enkele dagen geconfronteerd zag met een ‘mobiliteitsverklaring’ en een vacature voor haar functie waardoor de kans bestaat dat zij komend jaar in een positie komt waarbij ze geen vaste baan meer heeft maar her en der als vervangster kan worden ingezet.
Of de moeder die geen vertrouwen meer heeft in de school omdat alle betrokkenen hebben nagelaten om te doen wat nodig was.

Bij al deze verhalen komt opnieuw de vraag bij me op wat ‘vertrouwen’ nu werkelijk is. 

Zittend aan de keukentafel mijmer ik wat weg. Want wat is vertrouwen voor mij? Waar voel ik dat iemand te vertrouwen is, wanneer durf ik vertrouwen te stellen? Durf ik te zien wanneer ik een ander mijn vertrouwen onthoud? Wanneer ik mezelf of mijn handelen in de toekomst niet vertrouw? Ik besef, terwijl ik wegmijmer, hoezeer vertrouwen ermee te maken heeft dat ik mijn oordelen los durf te laten en flexibel durf te gaan staan in onzekerheid.

Terwijl ik dit besef, schud ik bijna automatisch mijn hoofd en frons mijn wenkbrauwen.

Alsof mijn gedachten mezelf in verwarring brengen. Ik heb het immers over vertrouwen. Het concept dat te maken heeft met ‘vertrouwen in wie je bent en wat je kunt’ of ‘vertrouwen in wie de ander is en kan’. Wanneer je vertrouwt op jezelf, hoef je je niet druk te maken over wat er gaat gebeuren omdat je weet dat je het (aan) kunt. En wanneer je kunt vertrouwen op de ander gebeurt er hetzelfde; je hoeft je niet druk te maken en dus kun je meer in het ‘hier en nu’ zijn. Je kunt open, flexibel en adequaat reageren op wat er gebeurt omdat je gedachten niet door angst worden afgevangen en je daardoor in staat bent op elk moment opnieuw ‘te doen wat het goede is’.

En toch lijkt er in deze verhalen meer te spelen dan enkel vertrouwen…

De verhalen die deze week tot me kwamen gingen over het ontbreken van verbinding, van werkelijk gezien zijn. Van verbinding met de ander. En dat verklaart dan weer de verwarring die we vaak tegen lijken te komen. Wanneer je immers jezelf verdiept in zaken als ‘vertrouwen’ en ‘zelfvertrouwen’ dan kom je zaken tegen als: weten wie je bent, wat je werkelijk wilt, waar je goed in bent, wat echt belangrijk voor je is. En bij vertrouwen van de ander worden zaken gezegd als ‘talenten volledig benutten’, de ander als even competent beschouwen en betrekken in je beslissingen en autonomie aan de ander geven.

Ik denk echter dat we een belangrijk component vergeten wat we moeilijk in woorden krijgen uitgedrukt.

In het model van Deci en Ryan waar we de driehoek competentie – autonomie – verbinding zien koppelen we vertrouwen met name aan competentie (vertrouwen dat je ‘het kunt’) en autonomie (vertrouwen dat je ‘iets te kiezen hebt’). Verbinding gaat erover dat je mag ervaren dat je erbij hoort. Wanneer je dit mist bij jezelf gaan gedachten met je aan de haal die klinken als ‘ik ben niet goed genoeg’ of ‘wie ben ik nu helemaal?’ En wanneer je de verbinding mist bij de ander voel je je niet gezien, tekortgedaan, verdrietig of boos en veelal ook heel erg afhankelijk en machteloos.

De docente met haar passie wil ‘bij de groep docenten horen die anderen inspireren’ en tegelijkertijd voelen dat haar leidinggevende en collega’s haar waarderen. De ondernemer wil voelen dat ze in verbinding is met haar toekomstige klanten en dat wanneer deze nu nog geen interesse tonen in haar aanbod, ze weet wat ze kan veranderen zodat er wel interesse is of dat ze erop mag vertrouwen dat ze zeker wel interesse hebben maar het een kwestie is van tijd en ze echt wel eens ‘ja’ gaan zeggen. De docente die in de vervangingspool lijkt te komen wil ervaren dat ze er nog bij hoort en gewaardeerd wordt om wie ze is. En de ouder wil dat haar kind erbij hoort en wanneer deze zich niet lekker in z’n vel voelt dat anderen in verbinding treden en blijven omdat haar kind het waard is.

De dynamiek van vertrouwen

Vertrouwen gaat samen met zien en gezien worden, met hulp vragen en input geven. Met de dans die leidt tot verbinding, met jezelf uitspreken en de ander laten spreken. Met groot durven zijn en je klein kunnen maken. Verbinding gaat over zelf in je kracht gaan staan en ook gelijktijdig de ander durven empoweren. Het gaat over verantwoordelijkheid geven en nemen. En het gaat om jezelf en de ander waarderen omdat beide er volledig mogen zijn.

Vertrouwen is een combinatie van verbinding en waardering

Wanneer je je verbonden voelt weet je waar jij aan bijdraagt, wat je bijdraagt en dat je dat op je eigen wijze mag doen omdat dit is waar jouw meerwaarde in gelegen is. Dit klinkt simpel, maar is het niet. Het vraagt ‘de Moed om te Falen’. Moed om jezelf uit te spreken, in gesprek te blijven waar je weg wilt lopen. Vragen te stellen wanneer je de ander terecht wilt wijzen. Verantwoordelijkheid te nemen wanneer je denkt dat een ander het wel op zal lossen.

Het vraagt om moed om aan anderen te vragen waar ze behoefte aan hebben en om uit te spreken waar je bang voor bent wanneer de ander zoveel afwijkt van jezelf of wat jij voor ogen hebt. Moed om duidelijk te zijn, afspraken na te komen en ‘het goede te doen’ in de ogen van alle betrokkenen. Moed om in verbinding te blijven ook al weet je dat dit eindig is.

Moed om het niet zeker te weten, je angst uit te spreken of je dilemma’s op tafel te leggen. Moed om fouten te maken, het niet te weten of samen op zoek te gaan naar ‘wat werkt’. Het vraagt om een continue samenspel in afstemmen met jezelf en de ander.

Die moed is echter te ontwikkelen. Door het te gaan doen, te oefenen, het risico te lopen dat je eens op je bek gaat, een fout maakt, de ander daarin niet gaat vinden, jezelf te klein maakt, de ander teveel ruimte geeft. Maar ook met het vertrouwen dat je, omdat je in verbinding blijft, uit kunt spreken wat er gebeurd en wat dit bij je losmaakt.

Het proces van verbinding begint waar je gevoelens de ruimte geeft en eindigt daar waar je beslissingen neemt waarbij de verbinding voelbaar verloren gaat. 

Ik ben ervan overtuigd dat we angst kunnen laten omslaan in vertrouwen door het te gaan doen. Alleen door in verbinding te komen, jezelf én de ander te waarderen kun je door samen te werken meer worden dan de som der delen. Dat is moeilijk. Zéker zoals in bovenstaande voorbeelden. Omdat je immers gevraagd wordt nadat de ander je vertrouwen beschaamd heeft je opnieuw open te stellen voor de positieve intenties van de ander. Soms ook simpelweg omdat je vertrouwen beschaamd is in het verleden en het lastig is de ander ‘in het hier en nu’ tegemoet te treden.

Lees verder.

De kracht van Xandra van Hooff ligt in het leggen van verbanden tussen mensen, relaties en systemen. Op haar website www.xandravanhooff.nl staat meer te lezen.