'Waar begint en eindigt vriendschap? Kun je vriendschappen hebben als je geen vriend bent van jezelf?'

28 januari 2015

Natasje de Kroon was vrijdag 16 januari bij de bijeenkomst van het Bloggerscollectief in Driebergen, voorafgaand aan de Onderwijsavond met Peter Heerschop en Marcel van Herpen. Ze bracht er een thema in dat haar veelvuldig bezighoudt: vriendschap. Haar vragen en beginnende antwoorden van een groep bloggende leraren, schoolleiders, ouders en onderwijsbegeleiders. 'Wat is vriendschap? En moet je eerst van jezelf houden voordat je van een ander kan houden? Is het onze natuur om op vroeg leeftijd al vriendschappen aan te gaan?'



Vroeg in de middag stap ik in de auto naar Driebergen. Het voelt wat vreemd om op een vrijdagavond aan het werk te gaan, maar toch overheerst de wens om te gaan. Ik realiseer me dat het komt omdat ik ergens bij hoor. Er wordt op me gewacht.

Om 16.30 uur verzamelen we ons in het theater, het Bloggerscollectief van het kind. Wat ons bindt is onze liefde voor onderwijs. Uit alle bouwen en windstreken zijn we aanwezig en juist dat maakt onze ontmoeting interessant. Ik deel mijn wens om het begrip Vriendschap te onderzoeken.

Als Geluksvogel (schoolbegeleider op het gebied van de gelukkige klas) kom ik op scholen waar kinderen worstelen met vriendschappen. Vriendschappen die worden opgezegd, kinderen die geen vrienden hebben, kinderen die wel vrienden hebben maar toch eenzaam zijn. Ik vraag me af wat deze kinderen van ons nodig hebben. In de afgelopen maanden ben ik begonnen met het ontwikkelen met psycho-educatie over vriendschap. Ik heb namelijk het gevoel dat we met dit begrip een sleutel in handen hebben voor een gelukkige klas. Omdat vriendschap veel zegt over wie jij bent.

Wat is vriendschap?

Het gesprek dat zich ontvouwt in de groep opent nieuwe invalshoeken en werpt heel veel nieuwe vragen op. De eerste vraag is natuurlijk wat vriendschap is. Wat is de kern van vriendschap? Is het dat we elkaar verstaan? En hoe duurzaam is het? Is het een keus?

Zoals altijd krijgt het begrip betekenis door de verhalen. Zoals het verhaal van de dochter van een van mijn medebloggers die op een dag besloot dat zij vriendschap wilde sluiten. Vanaf dat moment bleef zij de buurt van een meisje dat ze leuk vond. Hoewel het meisje het eerst vervelend vond ontstond er toch een diepe vriendschap. Een andere blogger die kent zijn beste vriend zo goed dat ze elkaar soms niets meer te zeggen hebben. En dan toch elke week samen met hem een biertje drinken, hoe saai ook. Gewoon omdat je dat doet.

Wat betekent vriendschap?

We realiseren ons dat we vaak niet in staat zijn de spelregels van deze tijd te herkennen. De woorden die bij vriendschap horen krijgen een nieuwe betekenis. Woorden als 'I love you' en 'schatje' worden voortdurend gebruikt in de sociale media, maar zonder betekenis. Kinderen worstelen met de vraag wat het aantal likes op een foto over hen zegt. Buiten ons zicht zijn er voortdurend ontwikkelingen waar wij geen weet van hebben, de kaarten worden steeds opnieuw geschud. Vriendenboekjes suggereren dat het belangrijk is om veel vrienden hebben. Kinderen en ouders worden geprogrammeerd om belang te hechten aan het hebben van (veel) vrienden.

Waar begint vriendschap? En waar eindigt het?

Nog zie ik mijn dochter in de box liggen samen met haar vriendinnetje. Er leek toen een band te ontstaan, die nu nog bestaat.

Waar begint vriendschap? En waar eindigt het? Wat vraagt het van ons? Kun je vriendschap hebben als je geen vriend bent van jezelf? Ik geniet van het 'voertuig van vragen' dat op gang komt.

De wens om je te verbinden is natuurlijk. Het is iets wat kinderen als vanzelf doen. Des te gekker is het dat juist dit contact zo moeilijk wordt naar mate kinderen ouder worden. Zo moeilijk dat er onder jongeren veel eenzaamheid is. Wat kunnen wij doen om kinderen te helpen om zich te verbinden? In mijn werk is dat een belangrijk thema.

Elkaar leren kennen

In de klassen waar ik kom begint mijn werk vaak simpelweg met het elkaar beter leren kennen. Of, om in de termen van deze avond te blijven, elkaar beter te verstaan. Ik doe dit bijvoorbeeld door de kinderen lootjes te laten trekken om tot nieuwe samenwerkingsverbanden te komen. Of door kinderen een week lang een geheime vriend te laten trekken. Een week lang proberen de kinderen zich als een vriend te gedragen voor hun geheime vriend. Ze ruimen bijvoorbeeld stiekem hun vak op. Of ze stoppen een lief briefje in hun vak. Ze helpen de ander ongemerkt. Aan het eind van de week wordt er teruggeblikt. Kinderen zijn vaak verrast door wat er gebeurt als ze elkaar beter leren kennen. Iemand die eerst een nerd leek blijkt eigenlijk heel grappig te zijn.

In de Gelukkige Klas (de manier waarop ik met mijn collega's werk) is er, net als op de Essential Schools in de VS, veel aandacht voor hoe we met elkaar omgaan. De leerkracht heeft hierin een belangrijke voorbeeldfunctie, hij is het morele kompas. Als er iets gebeurt wat de verbondenheid in de klas bedreigt legt hij alles stil en maakt hij dit bespreekbaar. Dit kan in de kleine of grote kring, afhankelijk van de wens van de kinderen en het doel van de leerkracht.

Liefde voor jezelf

We sluiten af met de conclusie dat de liefde voor jezelf de basis is voor vriendschap. En realiseren ons des te meer hoe complex onze opdracht is als wij hier een bijdrage aan willen leveren.

Meer dan ooit ben ik getriggerd om dit onderwerp verder te onderzoeken. Gewapend met nieuwe vragen en leestips maak ik mij op voor de avond met Peter Heerschop en Marcel van Herpen.

Natasja de Kroon studeerde in 1995 af als orthopedagoog. In haar huidige werk als Happy Coach en Geluksvogel combineert Natasja haar liefde voor kinderen met haar passie voor onderwijs.