Videoregistratie Freek de Jonge langs de vragen - Mag ik er zijn, wil ik er zijn? - en de constatering: 'Ik ben er!'

4 januari 2016

Ik = de ander = ik. In deze formule lost iedere schijnbare tegenstelling tussen mensen op. 'Dus als je moet beginnen met peuters uit de eerste groep op de basisschool,' vertelde Freek de Jonge recent in Driebergen, 'dan zet je dit direct op het bord.' U vindt hier vier beeldfragmenten van de NIVOZ-lezing 2015, die de cabaretier en tijdsredenaar desgevraagd voor zijn rekening nam.  Freek de Jonge stelde drie begrippen centraal in zijn voordracht: vertrouwen, discipline en concentratie. Hij diepte ze op zijn eigen wijze uit, onder de titel van zijn lezing: Aandacht: adem voor de geest.

De vier videofragmenten uit de NIVOZ-lezing van Freek de Jonge bestrijken zo'n 6 tot 8 minuten en leiden we in met een kleine gesproken tekst uit het betreffende fragment.
 

Vertrouwen

"Ik = de ander = ik. Je kan er het hele eerste schooljaar aan besteden, aan deze formule. Als die er lekker in zit, kan kinderen niks meer gebeuren. Dan hebben ze nooit meer een oordeel. Want als ze het over een ander hebben, dan weten ze dat ze het over niemand anders hebben dan zichzelf.

Vertrouwen is de vraag beantwoorden ‘Mag ik er zijn?’ En omdat de formule ik = de ander = ik is, betekent dat dat de ander ook vraagt ‘Mag ik er zijn?’ Dus zelfvertrouwen zit ín vertrouwen. Want zelfvertrouwen waarbij de ander geen rol speelt, noem je hoogmoed.

De rechten van de mens - dat immer groeiende stelsel van voortschrijdend inzicht, toenemende tolerantie en solidariteit - kan vervangen worden door één kleine zin: ieder mens heeft recht op vertrouwen. Dus is de gezinssituatie cruciaal voor dat vertrouwen. Krijgt een kind een bed om te slapen, om te eten, om te drinken? Hoe leert het praten, welke verhalen krijgt het te horen? Kan het kind tegen zijn ouders opkijken? Worden de ouders gerespecteerd?"

 

 

Discipline

"We komen terecht in onze puberteit in een wereld van regels en conventies. Een wereld die vraagt om aanpassing. Discipline. Discipline heeft een negatieve connotatie, die voor een groot deel is terug te voeren op stram marcherende legers. De kunst is dus het kind de noodzaak van discipline te laten ervaren, wat iets heel anders is dan opgelegde discipline ondergaan.

Net als bij vertrouwen moet er ook voor discipline ontvankelijkheid zijn. En als je een duidelijk doel hebt, of ideaal, is het eenvoudiger om leefregels te volgen, dan zomaar wat in het wilde weg. Om een onbaatzuchtige discipline te ontwikkelen die onder alle omstandigheden functioneert, is een evenwichtige identiteit onontbeerlijk. Discipline wordt dan een zelfverkozen ordeningssysteem en niet meer de mogelijkheid om te kunnen worden onderdrukt.

Niet in alle gevallen - zoals ik dat nu probeer te schetsen en zoals het mij is overkomen - komt de discipline ná het vertrouwen. Soms is het andersom."

Concentratie

"We hadden de eerste vraag bij vertrouwen: mag ik er zijn? De vraag bij discipline: wil ik er zijn? Uiteindelijk is dan bij concentratie de constatering: ik ben er.

Met andere woorden: de keuze voor de vrije wil - autonomie en authenticiteit - is gemaakt. De verwachting van de geschonken aandacht kan worden ingelost. De hond doet zijn kunstje, het kind zegt zijn eerste woordjes. Afhankelijk gaat dat nog om imitatie, maar uiteindelijk stelt een mens zijn eigen doelen.

Concentratie is voor mij het allerhoogste: de druppel, de plas, het meer, de zee, de oceaan. Intensief denken aan een afgebakend onderwerp. Steeds dieper in de details doordringen. En tenslotte totaal denken aan absoluut niets. Die leegte, waar je de geconcentreerde topsporter zo vaak over hoort praten. Die geldt ook voor de schrijver; die geldt ook voor de kunstenaar. Die leegte grenst aan de vervulling waar niets alles vindt. In de opperste concentratie vind je de flow, het ongeremde denken, die aan beheerst handelen vooraf gaat."

 

Slot

Wees niet bang, je mag opnieuw beginnen;
vastberaden, doelgericht of aarzelend, op de tast.

Houd je aan de regels, volg je eigen zinnen.
Laat die hand maar los, of pak er juist een vast

Wees niet bang voor al te grote dromen,
Ga als je het zeker weet, en als je aarzelt, wacht.

Hoe ijdel zijn de dingen die je je hebt voorgenomen?
Het mooiste overkomt je, het minste is bedacht.

Wees niet bang voor wat ze van je vinden.
Wat weet je van een ander, als je jezelf niet kent.

Verlies je oorsprong niet, door je te snel te binden.
Het leven lijkt afwisselend, maar zelfs de liefde went.

Wees niet bang, je bent één van de velen
en tegelijk is er maar één als jij.

Dat betekent dat je vaak zal moeten delen,
en soms zal moeten zeggen: laat me vrij.

Blogs n.a.v. lezing Freek

Van docente Inge Spaander: Ademhalen bij Freek de Jonge
Van leraar Femke Cools: 'We zijn elkaars bevrijders, niet elkaars bewakers'