'Vertrouwen is basisvoorwaarde voor ontwikkeling. Én voor prestaties'

19 maart 2013

Leraar Dirk Olsthoorn hekelt het gebrek aan vertrouwen in het onderwijs. Soms is dat gebrek gegrond. Als het bijvoorbeeld gaat over grote scholengroepen zoals Amarantis, waar grote bestuurlijke misstanden hebben plaatsgevonden. Maar vertrouwen naar de mensen op de werkvloer is volgens Olsthoorn een basisvoorwaarde voor ontwikkeling en voor prestaties. Dat geldt voor een kind, voor de docent én voor de school. 'Je kunt alleen leren als je het naar je zin hebt.'

De druk om te presteren is groot. Met het advies 'opbrengstgericht werken' van de Onderwijsraad onder de arm, werkt het ministerie aan het efficiënter maken van het onderwijs. 'Meten is weten', is het motto.

Bij staatssecretaris Dekker hangt de PISA-ranglijst boven het bureau. Van het basisonderwijs tot en met de universiteit wordt er gecontroleerd of het rendement voldoende is. Er wordt gemeten...

• of er niet teveel uitstroom is,


• of de cijfers van het centraal schriftelijk examen niet te veel verschillen met die van het schoolexamen,


• of de leerlingen wel voldoende scoren voor spelling en rekenen.

Alles wordt gemeten.

Het leidt tot een krampachtige houding van scholen. Voor je het weet bepalen de resultaten het onderwijsbeleid. Ik zie het liever andersom. Onderwijsbeleid met visie zorgt voor goede resultaten.

Is er wel eens gemeten wat het rendement is van de Cito-voortgangstoets?

Ik erger mij aan de Cito-voortgangstoetsen op de basisschool, ik word razend van de gedachte aan kleuters van groep 1, die een Cito-instaptoets moeten maken. Laatst sprak ik ouders die blij waren met het uitstekende resultaat van hun 4-jarige. Ik kon niet blij zijn voor ze. Mijn gedachten werden in beslag genomen door de kleuters die een onvoldoende scoren.

Hoe voelt dat als kleuter, als je te horen krijgt dat je het niet goed hebt gedaan?
Hoe verstandig of hoe onverstandig gaan leerkrachten en ouders daar mee om?
Wat wordt er al dan niet in gang gezet om er voor te zorgen dat de achterstand wordt ingelopen?
En als de volgende Cito-voortgangstoets nog steeds onvoldoende is, wat dan?

Ik geloof niet in het rendement van de Cito-voortgangstoets.

Mijn gevoel zegt dat de voordelen niet opwegen tegen de nadelen. Niks belangrijker om te presteren dan je veilig voelen op school. Je kunt alleen leren als je het er naar je zin hebt. Een stempel 'ongeschikt' draagt daar niet bepaald aan bij. Het heeft een dramatisch effect op het zelfvertrouwen van een kind. Een kind dat denkt 'ik kan het toch niet', raakt gedemotiveerd. Ook faalangst ligt op de loer. En ik kan het weten.

De leerlingen die op de basisschool onder hun mogelijkheden presteerden, zitten bij mij in de eerste klas van de basisberoepsgerichte leerweg van het vmbo. Ongeveer de helft van mijn mentorklas heeft in de laatste jaren van de basisschool moeite ervaren met de motivatie. Gelukkig gaat het op de middelbare school een stuk beter met deze leerlingen. Ze halen mooie cijfers en zijn soms zelfs de beste van de klas. Het zelfvertrouwen groeit en de zin om te leren komt terug.

Voor deze leerlingen is het een verademing dat er in het voortgezet onderwijs geen Cito-voortgangstoets meer bestaat.

Dirk Olsthoorn is docent en onderwijsontwikkelaar bij SG Antoni Gaudí.