Van oude boeken naar een eigen bibliotheek: 'Maar juf, we hebben nog geen tijd gehad om te spelen’

5 november 2016

In de klas van Karin Donkers zijn de leerlingen druk bezig met het maken van een eigen, heuse bibliotheek. Ik hoor ze tegen elkaar praten, over de verschillende soorten boeken en de ontbrekende spullen zoals een bibliotheekpasje. Wat hoort waar en waarom? Is het boek voor grote mensen of voor kinderen?  ‘We gaan over 5 minuten opruimen,' zegt Karin, 'dan is het tijd om naar huis te gaan.’ Een viertal kleuters kijkt verschrikt mijn kant uit.  ‘Nee juf, we hebben nog geen tijd gehad om te spelen.’ Een blog over het belang van spelen.

We hadden niets te veel gezegd. Onze oproep voor oude boeken, om te verkopen in een kraam tijdens de jaarlijkse school-fancy fair nam immense vormen aan. We werden overladen! Ouders van onze leerlingen doken de zolder op, op zoek naar boeken waar ze graag afstand van wilden doen. Dozen vol.

Al snel rook het in de personeelskamer muf en werden er snelle en wendbare “zilvervisjes” ontdekt die zich een weg baanden tussen de grote hoeveelheid oude geurende boeken. ‘Waar gaan we de boeken bewaren,’ was de vraag van die morgen, toen Teun met een grote boodschappentas de kring in stapte. ‘De tas moet terug, en deze boeken mogen weg als ze niet verkocht worden,’ zei hij.

Achteraf hadden we natuurlijk alleen om kinderboeken moeten vragen. Maar dat is zoals dat zo mooi heet “de koe in de kont kijken.” Na wat oplossingen van de kleuters te hebben gehoord, vonden we al snel dat het speellokaal de ruimte was die we het beste konden missen, zo eind april. ‘We spelen meer buiten dan binnen. Ze staan uit het zicht. We kunnen er veel kwijt. En het is genoeg ruimte om uit te zoeken en te spelen.’ Hoewel de laatste opmerking mij het idee gaf dat deze kleintjes niet precies wisten wat de bedoeling was.

De verhuizing van de boeken wordt uitvoerig voorbereid en de karren die tijdens het buitenspelen nog dienden als vervoermiddel voor de politie en als koets voor een prinses, worden nu flexibel ingezet als verhuisauto. Teun, Niels, Janny en Petra zijn de ‘gelukkige’ verhuizers. Tijdens de speeltijd worden de dozen en tassen met boeken naar het speellokaal gereden. Ik heb er geen omkijken naar en vertrouw erop dat ze het - na wat aanwijzingen over de plek waar de voorraad moet komen - in orde maken. Af en toe loopt één van het viertal het lokaal in om wat te pakken, maar ook daar besteed ik verder geen aandacht aan.

‘Juf, heb je van die gele plakbriefjes?‘
‘Jongens, jullie hebben een eigen kast met spullen en knutselmateriaal. Misschien dat daar wat bij is.’

Misschien had er op dat moment een vraagteken moeten verschijnen, maar dat gebeurt niet.
Ik zie nog wel net Teun lopen, met in zijn handen de stiften, plakband en kleine vouwblaadjes. Maar dat is voor mij nog geen signaal om eens te kijken wat de ‘mannen’ aan het doen zijn. Ik ga verder met drie jongens die een bouwtekening aan het maken zijn van hun bouwwerk van kleine blokjes.

Na een half uur kijk ik tevreden rond. Iedereen is lekker aan het werk. Ik loop naar de personeelskamer om een kop koffie te halen en mijn aandacht wordt getrokken door pratende kinderen vanuit het speellokaal. Ik loop die richting uit en blijf bij de deur kijken. Even doe ik een stapje achteruit om geen ‘stoorzender’ te zijn. De dozen en tassen met boeken staan inderdaad waar ze moeten staan, achterin het speellokaal, tegen de muur. Ze zitten alleen niet meer in de dozen en tassen, maar staan netjes uitgestald op de gymbanken. De twee meisjes zijn druk bezig met sorteren, Niels is briefjes aan het schrijven met daarop letters en tekeningetjes en Teun zit achter de bovenkant van de kleuterkast met een tekenblaadje en een pen aantekeningen te maken.

Ze blijken druk bezig te zijn met de voorbereidingen voor hun eigen bibliotheek. Ik hoor ze tegen elkaar praten, over de verschillende soorten boeken en de ontbrekende spullen zoals een bibliotheekpasje, en een gat waar de boeken die teruggebracht worden, ingegooid mogen worden. Met plakband worden de briefjes met symbolen aan de gymbanken opgehangen. Af en toe verschijnt er een woord op zo’n briefje ter verduidelijking. Er wordt overlegd over de prijs van een pasje en de bank waar een boek al dan niet moet komen te liggen. Wat hoort waar en waarom? Is het boek voor grote mensen of voor kinderen?

Dan wordt er op mijn rug geklopt. ‘Juf, komt mama al?’
Ik draai me om en zeg: ‘We gaan over 5 minuten opruimen, dan is het tijd om naar huis te gaan.’ De net vierjarige Sven steekt zijn duim in zijn mond en loopt schijnbaar tevreden met mijn antwoord terug naar het lokaal. Maar het viertal in het speellokaal kijkt verschrikt mijn kant uit.
‘Nee juf, we hebben nog geen tijd gehad om te spelen.’
‘Ja dat klopt. Verhuizingen nemen altijd veel tijd in beslag.’
Een beetje beteuterd kijken ze me met vragende ogen aan. ‘Mogen we vanmiddag…?’ ‘Kunnen er vanmiddag wel al klanten komen om boeken te lenen? Is de bibliotheek dan weer geopend, na de verhuizing?’, antwoord ik. Lachend kijken ze me aan en bijna tegelijk geven ze me antwoord.

Die middag mogen de kinderen uit de groep ‘boeken lenen’ in de bibliotheek. Het viertal pakt zijn rol als bibliotheekmedewerkers serieus op en er wordt een mooi rollenspel gespeeld. Vrij spel of is het uitspelen van eerder opgedane ervaringen? Het is ieder geval spontaan ontstaan.

Het is voor mij een mooi voorbeeld hoe een bibliotheekbezoek van eerder dit schooljaar door deze kinderen is omgezet in het zelf opzetten van een spelhoek, waar allerlei mooie kansen liggen voor spel, maar zeker ook voor taal- en rekenactiviteiten.

We sluiten de dag af met een leeskwartiertje en lezen in onze eigen bieb-boeken. Nog een week en dan zal de bibliotheek haar bestaansrecht verliezen en worden de boeken verkocht op onze fancy fair. Maar voor nu: eerst nog een paar dagen genieten.

Karin Donkers blogt regelmatig over haar onderwijspraktijk op haar eigen blog en binnen het collectief Onderwijswijven. Ze was schoolleider op de Cocon in Alkmaar, een school voor ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO). In mei 2017 is ze begonnen als Kwartiermaker voor de nieuwe Openbare School van Ronduit Onderwijs, de Vrooneermeerschool.