‘Van naïeve, onschuldige kindertelevisie naar het beste uit jezelf halen, ongezond battlen en een vroege burn-out’

15 mei 2015

‘Niet omdat ze bovennatuurlijke krachten hebben, maar wel omdat ze héél speciaal zijn…’  Meteen aan het begin van het nieuwe tv-format ‘Superkids’ (RTL4) wordt de toon van het programma gezet. De superlatieven rondom de talenten van kinderen strijden om voorrang bij presentatoren en juryleden. Het is de voorbode van het zoveelste tv-programma dat – volgens docent Pascal Cuijpers - de spot drijft met alle pedagogische verantwoordelijkheden, adviezen en inzichten die nodig zijn bij het opgroeien van een kind. Zijn blog: ‘Op zoek naar excellente middelmaat.’

Het begon ooit met naïeve en onschuldige kindertelevisie in de jaren tachtig van de vorige eeuw. Kinderen mochten hun favoriete popster imiteren in de ‘Mini-playbackshow’ en werden opgepimpt als een echte Madonna of Michael Jackson. Stuntelige kunstjes, bijzondere hobby’s en grappige huisdieren werden op het toneel geroepen bij het razend populaire ‘Stuif ‘es in.’ En hilarische optredens van kinderen met een gedresseerde goudvis, een ingestudeerd triangelriedeltje of zelfbedacht moederdagrijmpje dat niet rijmde waren de hoogtepunten op de woensdagmiddag bij ‘Achterwerk in de kast.’

‘Gewoon zijn’, iets ‘slechts’ gemiddeld kunnen of zelfs een beetje achterblijven in de ontwikkeling lijkt in de tegenwoordige tijd on acceptabel geworden. Mede met dank aan bijvoorbeeld staatssecretaris Dekker van Onderwijs wordt de samenleving steeds meer geteisterd door het moeten presteren op niveau. Liefst zodanig dat men er het label ‘excellent’ op kan plakken. Met het bedrijven van deze zogeheten ‘topje van de ijsberg-politiek’ wil hij kinderen stimuleren om het beste uit zichzelf te halen met het oog op een degelijke kenniseconomie. Een gemiddelde leerling zijn is niet meer genoeg. Hij schroomt ook niet om te investeren in de top der excellentie, ten koste van de grote massa ónder het - metaforische - wateroppervlak.

Het is een kenmerk van de huidige tijd. We móeten uitblinken en móeten presteren. Niet alleen op het gebied van onderwijs, maar ook op sport- en cultureel gebied verwachten we prestaties van formaat. Dat hierdoor kinderen op jonge leeftijd tegen een burn-out aanlopen, lijkt men (nog) voor lief te nemen. Depressies, een laag zelfbeeld en het ontwikkelen van faalangst liggen op de loer door de eeuwige strijd van het tegen elkaar moeten ‘battlen’ en de vele arbeidsintensieve uren die kinderen besteden aan de voorbereiding op hun excellente kunstje.

Uit recent onderzoek blijkt daarnaast dat kinderen die door hun ouders excessief worden geprezen, meer narcistische trekjes vertonen dan kinderen die hier niet aan worden blootgesteld.

Dat nationale tv-zenders en programmamakers inspelen op de excelleren-hype en hiermee hun steentje bijdragen aan de genoemde problematiek, is kwalijk. Ik denk aan de kennisquiz ‘SlimmerIQ-en’. Daarbij werd in eerste instantie het slimste kind gezocht. Een format dat later werd bijgesteld naar de slimste mens in diverse leeftijdscategorieën. Maar zie ook de vele talentenjachten, zoals X-factor, The Voice Kids, Beat The Best en dus ook het huidige Superkids.

Ik wacht op een tv-producent en zender die het lef toont om minder getalenteerde kinderen en jong-volwassenen de nodige support en erkenning gaat geven bij hun zoektocht en ontwikkeling en bij het opdoen van succeservaringen. Want deze groep – de grote middelmaat onder het metaforische wateroppervlak - mag niet veronachtzaamd worden. Desnoods weer met behulp van een gedresseerde goudvis of een triangel.

Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming op het Connect College in Echt. Hij publiceert o.a. in dagbladen, tijdschriften en onderwijsmagazines.