Van 'meetbaar' naar 'merkbaar' maatwerk

6 maart 2016

Staatssecretaris Dekker kondigde half februari aan dat hij overstag was gegaan voor het charmante plan dat de VO-raad, onder leiding van Paul Rosenmöller, ruim een jaar geleden opperde: er moest meer aandacht komen voor maatwerk in het onderwijs. Docent Pascal Cuijpers is daar blij mee: talenten gaan beter benut worden en niet-cognitieve vaardigheden krijgen een vermelding op het diploma. Hij voorziet een mooie onderwijstoekomst.

Als donderslag bij heldere hemel verscheen half februari een opvallend bericht in de media. Staatssecretaris Dekker kondigde aan dat hij alsnog overstag was gegaan voor het charmante plan dat de VO-raad, onder leiding van Paul Rosenmöller, ruim een jaar geleden opperde. Er moest meer aandacht komen voor maatwerk in het onderwijs. Meteen na de aankondiging van destijds bleek er veel draagvlak te zijn voor dit ambitieuze plan. Ook Sander Dekker was enthousiast, al wilde hij wel enige tijd besteden aan het onderzoeken van de mogelijkheden. In november 2015 kwam vervolgens het bericht, dat de Onderwijsraad een advies had uitgebracht om het maatwerkplan níet in te voeren. Dekker leek het plan gewillig naast zich neer te leggen. Het onderwijsveld was verbaasd. Uiteindelijk is er nu dan toch een positief einde gekomen aan het welles-nietes rondom de invoering van maatwerk in het voortgezet onderwijs.

Een en ander lijkt een prettige aanvulling te zijn, op weg naar een aan minder druk onderhevig zijnde beleving op het volgen van onderwijs. Leerlingen krijgen door het inzetten van maatwerk steeds meer invloed op hun eigen kunnen. Ze krijgen hierbij mogelijkheden aangereikt om zichzelf te ontplooien op een manier die het beste bij ze past. Talenten gaan optimaler ontdekt, gestimuleerd en benut worden. Ook de niet-cognitieve vaardigheden - zoals creativiteit en vakmanschap - blijven hierbij niet onbenoemd doordat ze een vermelding verdienen op het diploma. Dit geeft een opwaartse boost aan het zelfvertrouwen en doet recht aan de talentvolle aspecten van ieder kind, waardoor een gemotiveerdere onderwijsbeleving kan bijdragen aan gewenste resultaten.

Tegelijkertijd met de aankondiging van de plannen rondom het inzetten van maatwerk in het voortgezet onderwijs, zond NPO2 een documentaire uit (‘De Selectiefabriek’) over de toetscultuur in het primair onderwijs. Opvallend, en wellicht niet eens geheel onterecht, is hierbij de negatieve toon rondom het toetsen van de leerlingen in groep 1 tot en met 8 in het kader van het aanleggen van een leerlingvolgsysteem (LVS). Per augustus 2014 zijn basisscholen verplicht dit systeem, dat de voortgang vastlegt van de cognitieve ontwikkeling van een kind, aan te leggen. Dat een kind vanaf vier jaar wordt blootgesteld aan verwachtingen in de vorm van toetsmomenten en bijbehorende scores is discutabel. Echter, we moeten hierbij niet vergeten dat we in een overgangsfase zitten met betrekking tot veranderingen in onze vaderlandse toetscultuur. Voorheen was de uitslag van de stressvolle Cito-toets onomkeerbaar en als momentopname leidend voor de niveaubepaling van een kind. Tegenwoordig kan men dus onder andere putten uit het leerlingvolgsysteem, de veel minder urgent geworden eindtoets in april (waarbij een school momenteel mag kiezen uit twee andere gecertificeerde eindtoetsen, naast de Cito-toets) én het advies van de leerkracht uit groep 8. Mocht dit uiteindelijk weinig soelaas bieden, dan is er nog een mogelijkheid een gesprek aan te gaan met de leerkracht(en) om gemaakte beslissingen eventueel te herzien.

Samenvattend is er voor de toekomst dan ook hoop, mede door een uitspraak van de adviesgroep Onderwijs 2032. Zij pleiten ervoor dat we met onze zogenaamde toetscultuur langzaamaan moeten gaan inzetten op het ‘merkbaar’ meten van (toets)resultaten, in plaats van het ‘meetbaar’ meten hiervan. Een bijkomende vorm van maatwerk dus, die wellicht ook meetbaar én merkbaar tot succes zal gaan leiden.

Dit artikel verscheen eerder in het Parool.

Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming en faalangstreductietrainer op het Connect College in Echt. Hij publiceert o.a. in dagbladen, tijdschriften en onderwijsmagazines.