'Uitwisselen met elkaar wat je werkelijk bezighoudt, zonder dat dit oplossingsgericht of therapeutisch moet zijn

24 oktober 2014

Normativiteit is radicaal geïndividualiseerd. Hoe kun je hierin als opgroeiend mens je eigen positie vinden en bepalen wat goed is en wat niet? Marijke van Meenen bezocht in oktober 2014 de Onderwijsavond in Driebergen met Johan Deklerck. Hij stelt dat er een horizontale structuur gewenst is, waarin zowel de leerlingen als de leerkracht authentiek kunnen zijn. 'Als zij met elkaar een gelijkwaardige relatie aangaan, kan het gesprek over existentiële ervaringen gevoerd worden.' Haar blog.

De herfst is begonnen. Ik kijk naar buiten en verzink in gepeins bij het zien van de bladeren die van de bomen vallen. Blaadjes die eens sterk en groen aan de boom hingen, vallen verkleurd en verschrompeld op de grond, tot ze weer deel worden van een groter geheel. Roodborstjes trippelen in de tuin op zoek naar kruimels. Gaat het nog stormen vandaag?

Ik ben onderweg naar Driebergen, naar een onderwijsavond van NIVOZ met een lezing van criminoloog Johan Deklerck. Existentiële kwetsbaarheid in een postmoderne tijd is het thema. Hoe toepasselijk voor het seizoen en tegelijkertijd voor de maatschappij waarin we leven. Er is veel onrust en onzekerheid op allerlei gebieden: politiek, maatschappelijk, sociaal-economisch. Deklerck spreekt van een ’tapijt van maatschappelijk onbehagen’ dat veroorzaakt wordt door een instabiele collectieve normopvatting. Vandaag kan het ’zus’ zijn, morgen is het ’zo’. Vandaag schijnt een nazomers zonnetje, morgen regent het pijpenstelen. Hoe moeten onze kinderen ‘zich een weg zien te vinden in een labyrinth van complexe prikkels die vaak tegenstrijdig zijn en elkaar in rap tempo afwisselen?' Een sombere, herfstachtige stemming maakt zich van mij meester.

Zoals de seizoenen stemmingen met zich meebrengen, kennen ook de verschillende tijden hun stemming, een Zeitgeist. We zijn van een consensussamenleving (‘Omdat ik het zeg’, 1800), via een dissensus- (‘Het is beter, omdat…’, 1970), naar een assensussamenleving gegaan (‘Ik zie het zus’, ‘Ik zie het zo’, 2000). We leven nu in het herfsttij van de moderniteit met een wisselvalligheid in normatieve opvattingen. Er is niet meer één heersende norm of een conflict tussen twee ‘consensusgroepen’. Normativiteit is radicaal geïndividualiseerd. Hoe kun je hierin als opgroeiend mens je eigen positie vinden en bepalen wat goed is en wat niet? Deklerck zegt: 'Toon als leerkracht wie je bent, wees authentiek, deel je ervaringen.' Daarbij is een horizontale structuur gewenst, waarin zowel de leerlingen als de leerkracht authentiek kunnen zijn. Als zij met elkaar een gelijkwaardige relatie aangaan, kan het gesprek over existentiële ervaringen gevoerd worden.

Ik veer op. Dit is waar het voor mij in het onderwijs om draait! Ik leid leraren op voor een vak, waarin het draait om het uitwisselen met elkaar van wat je werkelijk bezighoudt, zonder dat dit oplossingsgericht of therapeutisch moet zijn. Deze uitwisselingen zijn zo waardevol, voor zowel de leerkracht als de leerlingen, door de ruimte die ontstaat! Ruimte voor echte ontmoeting, ruimte om te ontdekken wie je bent en wie anderen zijn. Je kunt hierdoor een eigen kompas ontwikkelen om in ‘het labyrinth’ je weg te vinden. Soms denk je een tijd in de voor jou goede richting te gaan, maar wijzig je je koers, bijvoorbeeld door gebeurtenissen en ontmoetingen. De horizontaliteit toont zich hier, omdat zowel de leerlingen als de leerkracht hun kompas ontdekken. Samen zoeken ze een eigen koers.

Het is herfst. De dreigende herfststorm die vanavond gedurende de lezing bij mij opkwam, is overgewaaid. De zon brak voor mij door toen de mogelijkheden van de 'existentiële ervaringsgerichte ethiek' besproken werden. Verwarmd door de mooie, betekenisvolle perspectieven die zijn aangedragen en die aansluiten bij wat ik doe en belangrijk vind, ga ik naar huis.

Marijke van Meenen is onderwijskundig medewerker op het Centrum voor Humanistische Vorming. Dit blog is eerder gepubliceerd op de website van HVO.

--

Bekijk hier de samenvatting van de avond met Johan Deklerck

Samenvatting: * Onderwijsavond Johan DeKlerck op 16 oktober in Driebergen from HETKIND.ORG on Vimeo.