Trajecten NIVOZ met veel 'inspiratie, leerervaringen en persoonlijke impact'

5 september 2011

Ciska Doeleman - projectleider bij Catent, stichting voor onderwijs en begeleiding - laat deelnemers aan het woord uit het NIVOZ-ontwikkeltraject Pedagogische Tact (PT) en Pedagogisch Leiderschap (PL). Zij vertellen op persoonlijke wijze over hun ervaringen. Over inspiratie, leerervaringen en de persoonlijke impact die dit traject met zich meebracht.

Haar bijdrage:

Omgaan met leerlingen op school is een aaneenschakeling van ‘pedagogische ogenblikken’. Momenten waarin de leraar in een ‘split second’ moet weten wat te doen of juist níet te doen. Te lang stil staan bij de afweging van de meest adequate reactie kan niet. In de interactie tussen leerkrachten en leerlingen komt het aan op iets wezenlijks, iets bijzonders, iets dat zich bijna niet laat omschrijven. Het fenomeen waarin zichtbaar en voelbaar is dat de leerkracht op het goede moment de goede dingen doet en zegt, óók in de ogen van de kinderen, noemen we ‘Pedagogische Tact’. Het gaat om de bijzondere interactie tussen de leerkracht met haar leerlingen. De rest is soms belangrijk, maar nooit het belangrijkste.

De schoolleider bepaalt in welke perspectief die interactie plaats vindt. In de periode van 2009 tot 2011 hebben zeven directeuren en de projectleider van Catent, samen met een aantal opleiders van Landstede en de Katholieke Pabo Zwolle het traject Pedagogisch Leiderschap gevolgd.

Annemarie van Schaijk, directeur van Het Atelier in Zwolle:

Het traject Pedagogisch Leiderschap (PL) paste goed bij mij als beginnende directeur op Het Atelier. Voorafgaande moest ik een brief opstellen waarin ik het toekomstplaatje moest schetsen hoe ik mijzelf als leider zag ná het volgen van het traject Pedagogisch Leiderschap. Door deze vraag werd de focus gezet op de leider die ik wil zijn en moest ik direct nadenken over wat nu eigenlijk pedagogisch leiderschap voor mij inhoudt. Dit is een goede start geweest, zeker wanneer je de brief aan het eind van het traject nog eens terugleest.

Ben je die leider geworden zoals je hebt omschreven in je brief?

Ik ben zelfverzekerder geworden. Waar ik eerder werkte op intuïtie, kan ik nu bewuster handelen in situaties, mijn persoonlijke kwaliteiten bewuster inzetten. Door  dit traject krijg je meer inzicht in hoe je zelf bent als persoon en hoe dit je manier van leidinggeven bepaalt. Je wordt aan het werk gezet om een beeld te krijgen van wie je bent en wat je wilt. Hier wordt je focus op gericht. Vervolgens ga je dit beeld steeds verder verfijnen en afchecken in je omgeving of dit beeld klopt: Zien anderen dit ook bij jou?

De bijeenkomsten waren behoorlijk lang, wat best belastend was, maar ik haalde er wel veel inspiratie uit. Op deze momenten kon de “knop” even helemaal om, had ik de rust en de tijd om echt even de diepte in te gaan. Ik heb veel geleerd van de aangeboden theorie en het vertalen hiervan naar mijn persoonlijke situatie, zeker ook in de interactie met de collega’s die deelnamen aan dit traject. Ik heb met en van hen geleerd en hierbij steun ervaren van elkaar. Dat geeft een verbondenheid die ook is blijven bestaan na de afronding van het traject.

Tijdens verschillende bijeenkomsten waren er gastsprekers die vanuit hun eigen ervaring vertelde hoe zij leiding geven, vanuit hun eigen visie en persoonlijke competenties in verschillende situaties. Door hen werd ik  geïnspireerd om verder na te denken over wat ik wil met mijn school en hoe ik dit, samen met mijn team, wil bereiken.

Vanuit Het Atelier hebben twee leerkrachten het traject Pedagogische Tact gevolgd. Door de lopende zaken binnen de school blijkt het moeilijk om de tijd en rust te vinden om de ervaringen te delen en in te zetten in de praktijk, hierover met elkaar in gesprek te gaan.

Het motto van Het Atelier is: ‘De school waar je gehoord en gezien wordt’. Dit geldt natuurlijk voor onze kinderen, maar zeker ook voor het team!

Door de hectiek van alledag gaan we daar nog te vaak aan voorbij, terwijl het in gesprek gaan en afstemmen met elkaar op gezamenlijke en individuele ontwikkelingen juist zo belangrijk is. Het is je taak als pedagogisch leider om hiervoor tijd te creëren. In de toekomst zal ik hiervoor dan ook bewust momenten gaan plannen zodat we met elkaar de diepte in kunnen gaan!
----------------------
In het afgelopen jaar hebben negen leerkrachten van Catent het traject Pedagogische Tact (PT) gevolgd. Ook dit traject werd door het NIVOZ verzorgd. Patricia van Middendorp en Gülçin Bayindir, leerkrachten op de Geert Groteschool, vertellen over hun ervaringen.

Patricia is ingestapt na het lezen van de folder. Ik wilde graag weer iets bijleren en dit traject leek me interessant. Gülçin kreeg het traject aangeboden, nadat één van haar collega’s uitviel. Eigenlijk hadden we niet echt een verwachting van dit traject. We zijn er gewoon blanco ingestapt.
Patricia: De gastsprekers die uitgenodigd zijn tijdens verschillende bijeenkomsten hebben een grote meerwaarde gehad. Al direct aan het begin van het traject hield Marcel van Herpen (Projectleider van het Expertisecentrum ‘Duurzaam Opvoeden en Ontwikkelen’ en oprichter van het Expertisecentrum ‘ErvaringsGericht Onderwijs) een inspirerende lezing. Zijn verhaal was erg boeiend; ik had direct zin in de volgende bijeenkomsten.Gülçin vult aan: Ook de lezing van Charlotte Visch (grondlegger van de integratieve kindertherapie) was waardevol. We kregen praktische tips over de manier waarop je kinderen het beste kunt benaderen. Zij gaf aan dat je kinderen meer vragen moet stellen en echt met hen in gesprek moet gaan. In zo’n gesprek ga je veel meer uit van het perspectief van het kind. Je moet als leerkracht niet direct al een oplossing gaan bieden voor van alles. Door goed te luisteren en de juiste vragen te stellen komt het kind zelf tot een oplossing die bij hem past.

Ze vervolgen: Door de opdrachten die we vanuit het traject kregen zijn we naar onze eigen interactie met kinderen gaan kijken. Hierdoor zijn we ons veel bewuster geworden van ons eigen handelen. Pedagogisch Tact iets is waar je veel mee bezig bent, waardoor je je er extra van bewust bent als het even niet lukt. We zijn veel meer vanuit de relatie met de kinderen gaan werken. Kinderen kunnen heel goed aangeven wat ze vinden en wat ze nodig hebben, maar dan moet je wel echt luisteren naar wat ze te zeggen hebben.

Jullie zijn hier met vier collega’s naar toe gegaan, had dit een meerwaarde?
Groot voordeel was dat we onze ervaringen met elkaar konden delen, hier  nog eens over konden napraten. Ook onze andere collega’s waren erg geïnteresseerd en vroegen regelmatig terug wat we gedaan hadden.

Kun je benoemen wat het belangrijkste is dat je tijdens dit traject geleerd hebt?
Patricia: De ervaringen die ik heb opgedaan doen echt wat met je van binnen, zijn zichtbaar in je handelen, maar ik vind het moeilijk om te omschrijven wat dat nu precies is. Het is iets wat je van binnenuit voelt. Gülçin: Ik zou het willen omschrijven als openheid; kinderen mogen ook zien wie jij bent. Dit geeft verbondenheid. Ik vind nu alle kinderen leuk, ik heb met iedereen een klik. Ik zie de kinderen nu echt zoals ze zijn, kijk verder dan het gedrag van het kind. Ik weet nu beter waarom ik moeite heb met bepaald gedrag van een kind zonder daarbij het kind af te wijzen. Patricia beaamt: Door daadwerkelijk met kinderen in gesprek te gaan en veel vragen te stellen kom je tot een betere en diepere relatie met elkaar. Dit bevordert de saamhorigheid tussen de kinderen en mij, maar ook tussen de kinderen onderling. We zijn als groep een echt team.Het traject Pedagogische Tact is geen kant en klaar pakket. Je gaat met je eigen leerpunten aan de slag. Het maakt hierbij niet uit of je veel of wat minder ervaring hebt als leerkracht. Je neemt jezelf als persoon hier heel erg in mee; dat maakt het iets persoonlijks. Ook hier vind je geen kant en klare oplossingen, maar ga je zelf op zoek naar die oplossingen die bij jou passen in die specifieke situatie.

Zowel Patricia als Gülçin besluiten ons gesprek met: Ik ben heel blij dat ik het traject Pedagogische Tact heb mogen volgen. Dit traject is zeker een aanrader voor leerkrachten!

Met dank aan Ciska Doeleman, projectleider van Catent.
Catent, stichting voor onderwijs en begeleiding, is het bevoegd gezag van 32 scholen voor basisonderwijs, waaronder twee scholen voor speciaal basisonderwijs (Facet en De Vonder).