The reason I jump: een intens boek dat misvattingen over autisme wegneemt

8 juni 2015

Een paar jaar geleden zocht de vrouw van romanschrijver David Mitchell informatie over autisme. Om hun eigen zoon beter te begrijpen. Ze ontdekte het relaas van een Japanse jongen, die autisme van binnenuit beschrijft. Het boek veranderde de blik op hun eigen kind. Samen verzorgden ze een Engelse vertaling, waarover Mitchell in The Daily Show vertelt: 'Ik heb nu hogere verwachtingen van mijn zoon. En elke leraar weet: met hogere verwachtingen, krijg je ook meer vertrouwen in jezelf. Dit boek geeft mensen hun waardigheid terug.'

“This is one of the most remarkable books I've ever read”, begint Jon Stewart, de presentator van de altijd scherpe Daily Show. “It’s moving, it’s eye-opening. It’s the most illuminating book I've read on the syndrome.” Dat klinkt ongetwijfeld enorm Amerikaans voor jou, lezer van hetkind. Maar dit keer ga ik volledig mee in het enthousiasme en maak ik er graag ook voor onze volgers een aanrader van: Jon Stewart heeft de Britse schrijver David Mitchell (Cloud Atlas!) uitgenodigd om te praten over een autobiografisch boek van een Japanse tiener met autisme, dat Mitchell vertaalde en waarvoor hij het voorwoord schreef.

Hoe kwam Mitchell ertoe het boek van een Japanse jongen te vertalen in het Engels, is de logische openingsvraag. David Mitchell en zijn vrouw hebben zelf een zoon met autisme. Zijn vrouw – Japanse – zocht een paar jaar geleden informatie om hun zoon beter bij te staan en kwam terecht bij het boek van de dertienjarige Naoki Higashida. “Mijn vrouw begon passages voor te lezen en voor we het wisten, was ze het hele boek aan het voorlezen. Het veranderde hoe we keken naar onze zoon, hoe we hem benaderen.”

Het echtpaar begon een ‘illegal translation’ te maken voor de mensen die hen bijstaan in de hulp aan hun zoon. Mitchells uitgever kreeg er lucht van en nu is er de officiële vertaling, onder de titel ‘The reason I jump – One boy’s voice from the silence of autism’.


Geen empathie? Emoties komen bij veel autisten juist veel harder binnen
Het boek neemt veel misvattingen rond autisme weg, zegt Jon Stewart. Met als één van de belangrijkste dat autistische kinderen geen empathisch vermogen zouden hebben: “Emoties komen bij veel autisten juist veel harder binnen. Het is hun strijd om dat over te brengen.” “Klopt”, vertelt Mitchell: “Een kind als Naoki zou een gesprek als dit niet kunnen voeren, maar hij heeft het ‘geluk’ een vorm van autisme te hebben waarbij hij wel typend contact kan leggen met de wereld om hem heen.” Precies dat geeft ons, als buitenwereld, de gelegenheid om te zien “what kind of mental eloquence can exist behind this wall of speechlessness”, zoals Mitchell het beeldend formuleert.

Mentale welsprekendheid achter een muur van sprakeloosheid, dus. Jon Stewart, zelf ook actief met fondswerving voor autisme, houdt zijn rappe, snedige tong in toom en geeft ruim baan aan de veel bedachtzamer formulerende Brit. Niet voor niks gaan hun gesprek over de wezenlijke rol van communicatie bij autisme. Jon Stewart zegt dat mensen met autisme vaak gezien worden als mensen die ‘stuk zijn’, maar zoals deze jongen laat zien, is "hun innerlijk leven zo complex en genuanceerd als dat van ieder mens."


Autisten die het isolement zoeken? Juist niet: hun ziekte isoleert ze.
Daarmee wordt een tweede misvatting – dat autistische mensen zich graag isoleren – ook onderuit gehaald. Dat willen ze juist niet. “Kinderen met autisme willen niet geïsoleerd worden, maar hun geestestoestand isoleert ze. We halen symptoom en oorzaak vaak door elkaar”, stelt Mitchell. “Zij zijn niet stuk, hun manier om te communiceren is stuk.”

Naoki laat in zijn boek zien dat het hem vooral niet lukt zijn geest geordend te houden. “Als een kind dat verdwaald is in het bos en met broodkruimels zijn weg eruit zoekt”, vult Jon Stewart aan. En tegelijk toont de Japanse jongen aan dat achter die muur van sprakeloosheid heel wat leeft: “Anders dan velen van ons denken, laat deze jongen zien dat hij kan analyseren, fantaseren, metaforen kan gebruiken en hij eindigt het boek zelfs met een kort verhaal.”

Het boek heeft David Mitchell geholpen zijn zoon en diens conditie beter te begrijpen: “Ik ben hogere eisen gaan stellen. Mijn verwachtingen van hem zijn hoger geworden. Eerder, als hij iets op de grond liet vallen, dacht ik: ‘Laat maar, hij heeft autisme’. Nu zeg ik: ‘Pak dat eens op en leg het op tafel’. Daarmee komen we in een opwaartse spiraal, want zoals iedere leraar weet: als je hogere verwachtingen van een kind hebt, gaat dat kind ook meer in zichzelf geloven. Dan denk je als jong mens: ‘Well, I’m treated like I have a brain here’. Het geeft mensen hun waardigheid terug.”

Van het werk van David Mitchell ben ik een bewonderaar sinds zijn nominatie voor de Booker Prize in 2004. Hij schreef al eens eerder met grote intensiteit een roman vanuit het perspectief van een opgroeiend kind in de Thatcher-jaren. Dit kán alleen maar een fantastisch boek zijn. Herfstvakantie in Nederland: vallende blaadjes, stoel bij de verwarming, kop warme chocolademelk erbij en The reason I jump op mijn schoot.

Geert Bors

Dit artikel verscheen voor het eerst in oktober 2013. Inmiddels is The reason I jump ook in het Nederlands verschenen.

David Mitchell is de auteur van zes romans, waaronder het verfilmde ‘Cloud Atlas’ en 'De niet verhoorde gebeden van Jacob de Zoet', waarin hij de innige betrekkingen tussen Nederland en het gesloten Japan van eind achttiende eeuw beschrijft.

The Daily Show with Jon Stewart is dagelijks te zien op Comedy Central en online terug te kijken.

Eerder publiceerde hetkind al dit verhaal van de zestienjarige scholiere Isabelle uit Gouda, bij wie de diagnose PPD-NOS is gesteld en die een dichtbundel schreef over haar ervaringen.