Statement: niemand wordt nog buitengesloten in deze klas

1 augustus 2016

Neomi Lotte geeft les op een vmbo-school in Rotterdam. Zij heeft in haar klassen het statement geïntroduceerd dat niemand buitengesloten wordt en werkt daar heel hard aan, Neomi is een echte "Turbo-juf". Maar als ze een stapje achteruit doet, dan gebeurt het echt. Juf Turbo wordt juf Zen. En als ze het zelf even lastig heeft, dan kan ze rekenen op de leerlingen. 'Juf, wat is er met u? U bent zo stil en doet niet mee. U bemoeit zich nergens mee.’

Sinds halverwege dit schooljaar bestaat in mijn klas 1A het statement dat we verbonden zijn en dus niemand meer buitensluiten. Niet dat we hiervoor steeds aan het ontkoppelen waren. Nou ja… Eigenlijk wel.

Een les starten als niet iedereen aanwezig was; een leerling straf geven als hij te laat kwam of zijn boeken was vergeten; het niet goed luisteren naar elkaar; het zijn nou niet de beste voorbeelden van verbondenheid. Dus, vanaf het moment van het statement gebeurde dit niet meer. In klas 1A gingen we het samen doen.

We nemen het voor elkaar op, we moedigen elkaar aan, we vieren samen de individuele- en groepssuccessen, we spreken elkaar aan op gedrag, we helpen elkaar, we delen elkaars blijdschap en verdriet, we voelen ons verantwoordelijk voor elkaar. Eigenlijk doen we  wat in een goed huwelijk ook zou gebeuren. Ja, we zijn immers toch een beetje met elkaar getrouwd.

Toch bleek dat ons statement niet direct opgepakt werd door iedereen. Ik zit na een week dan ook met de handen in het haar als er vanaf het moment van het statement alleen maar ontkoppeling tussen de leerlingen waar is te nemen. Van pesterijen en scheldpartijen tot dreig-smsjes. Slapeloze nachten heb ik ervan. ‘Waarom spreken de leerlingen elkaar niet aan op dit onwenselijke gedrag? We zouden toch verantwoordelijk zijn voor elkaar? Wat nu te doen?’

En dan…Eureka! Niet dat ik de oplossing heb, maar wel het besef dat een revolutie zich niet binnen een week voltrekt. Wij volwassenen zijn ook niet anders, wij vinden het knap lastig om elkaar aan te spreken op gedrag. Ik besluit mij niet langer druk te maken om het negatieve, de zaken los te laten.

Ik bedenk een plan van aanpak. Met de leerlingen ga ik aan de slag met lessen Leefstijl, gericht op het versterken van sociaal-emotionele vaardigheden. De leerlingen maken posters van hoe zij denken dat verbondenheid eruit ziet. Ze schrijven op briefjes een ervaring uit hun leven die zij met klasgenoten delen. Ik ga op huisbezoek om de leerlingen extra aandacht te geven en ouders erbij te betrekken. Ook las ik een complimentenweek in.

Het werpt zijn vruchten af, wat onder andere blijkt uit de geluiden uit de leerjaarvergadering: ‘Het is een heerlijke klas om mee te werken en het is echt een groep.’

Zo verander ik van juf Turbo in juf Zen. Ontspannen, relaxt, cappuccinootje, croissantje. Een maand of drie later – tijdens het mentoruur – zit ik achter de computer wat administratieklusjes te doen, terwijl mentor Kees de les geeft. De leerlingen hadden aangegeven dat zij graag een keer een rechtszaak wilden naspelen. Zo gezegd, zo gedaan. Kees bereidt de les voor en zo ontstaat er in het lokaal een ware rechtszaal. De leerlingen regelen wie de rechter wordt, wie de bode wordt, de advocaten en de jury. Ze nemen het serieus en zijn met z’n allen betrokken bij het spel.

Maar dan gaat er een vinger omhoog van Simone: ‘Juf, wat is er met u? U bent zo stil en doet niet mee. U bemoeit zich nergens mee.’

Dank je wel Simone, dat je me laat inzien dat ik mij heb buitengesloten. Fijn dat je me daar op attent maakt.’

De leerlingen maken het mogelijk. Zij snappen het statement. Ze voelen het. Ze zijn het. En daar worden we allemaal beter van. Inclusief juf Zen.

Neomi Lotte is docent op Melanchton Prinses Irene in Rotterdam.