'Sorryyyyy! Zoals de hond van Pavlov het geleerd heeft om te zeggen'

3 juli 2016

Toen Henk zijn pilletjes nog niet had, gebeurde het regelmatig dat een kind uit groep 4 naar haar kantoor kwam met de vraag: 'Karin, wil jij Henk ophalen, het gaat weer fout.' Maar nu staat juf Elly zelf in het deurgat met haar 9-jarige leerling. 'Hij zegt dat zijn pillen op zijn en dat zijn moeder geen tijd had om ze te halen. Het lukt echt niet meer.' In haar stem klinkt boosheid, machteloosheid en medelijden. Een blog van schoolleider Karin Donkers: 'Mama vindt dat het mijn eigen verantwoordelijkheid is en nu ben ik het vergeten. Sorryyyyyy!'


Hij maakte grommende geluiden, zwaaide met zijn armen en trapte tegen stoelen. De kinderen in de klas waren bang voor hem als hij zo was.

Het was alweer een tijd geleden, want Henk had inmiddels pilletjes die hem rustig maakten. Toen hij die nog niet had, gebeurde het regelmatig dat een leerling van groep 4 naar mijn kantoor kwam met de vraag: 'Karin, wil jij Henk ophalen, het gaat weer fout.' Een afspraak die we met zijn juf Elly, zijn klasgenootjes en met Henk zelf hadden gemaakt. Dit ging niet altijd even soepel. Henk liet zich echt niet met een smoesje ompraten en was dan ook tegen mij erg lelijk.

Eenmaal bij mij op kantoor gingen de grommende geluiden nog even door, maar een kwartiertje verder in de tijd zag je Henk ontspannen en rustig worden. Duidelijk was dat de onmacht hem te veel was geworden. Het niet om kunnen gaan met de hoeveelheid prikkels, een conflict waarbij hij het gevoel had in een hoek gedreven te zijn of een les die gewoon te lang stil zitten van hem vergde. Verdrietig vertelde hij me wat er was gebeurd en hadden we het er samen over hoe hij het anders had kunnen aanpakken. Hij zou proberen om als hij een woedeaanval voelde aankomen uit de situatie stappen en als het allemaal even teveel werd, mocht hij ‘lekker’ bij mij komen werken. En natuurlijk beloofde Henk dat hij het zou proberen, maar eigenlijk wist ik van te voren dat hoe graag hij dit ook wilde, het weer mis zou gaan. Een enkele keer kwam hij met een stapeltje schriften en boeken bij mij op de deur kloppen. 'Karin mag ik bij jou werken.' Ik was dan zo trots op hem.

Zelf de keus maken om uit de situatie te stappen, moet heel moeilijk voor hem zijn geweest. Als juf het op tijd door had, liet ze hem even wat anders doen of mocht Henk naar zijn ‘eigen’ plekje gaan. Hij noemde dat plekje het kantoor, een houten ombouw om zijn tafeltje dat er voor zorgde dat hij zich even denkbeeldig kon terugtrekken. Hij zat daar zeker niet voor straf, maar het kantoor gaf hem wat rust. Niet veel later zag je hem dan weer invoegen in de groep waar hij zich even aan onttrokken had.

Ouder en …..
Naarmate Henk ouder werd, werd ook zijn gedrag problematischer. Hij werd groter en sterker en ook de woorden die uit zijn mond kwamen, werden heftiger en brutaler. In de klas had hij naast zijn kantoor ook een geluiddempende koptelefoon, een wiebelkussen en een stressbal. Het mocht niet baten. Zijn moeder, een alleenstaande vrouw met nog twee oudere zoons, wist vaak niet wat ze met hem aan moest. Ze deed heel erg haar best, ging naar verschillende therapeuten en kreeg video-hometraining. Maar wat ze ook probeerde en hoe hard ze er ook samen aan werkten, het ging niet lukken. Uiteindelijk besloot men toch tot medicatie over te gaan. Henk werd wat rustiger, maar er gebeurden geen wonderen. Natuurlijk had ook niemand dat echt verwacht, maar stiekem wel gehoopt.

En nu was het dus weer fout gegaan. Hij was de klas al binnengekomen met een uitdrukking op zijn gezicht die de juf kende van eerdere heftige dagen. Niets was leuk, niets was goed, iedereen was stom. Hij kon niet stil zitten, niet zijn mond houden en kwam niet tot werken. Hij kraste in zijn schrift, schreeuwde door de klas en was voor zichzelf en zijn omgeving echt heel irritant. De hele trukendoos werd door juf Elly opengetrokken, maar niets werkte. Toen het vervolgens ook tijdens het buitenspelen helemaal fout ging, was het klaar en kwam Elly Henk afleveren bij mij op kantoor. 'Hij zegt dat zijn pillen op zijn en dat zijn moeder geen tijd had om ze te halen. Het lukt echt niet meer.' In haar stem klonk boosheid, machteloosheid en medelijden.

Boos op zichzelf en iedereen
En daar zat hij dan, grommend, strak gespannen en scheef op zijn stoel. Hij wilde niet praten en niet antwoorden en was duidelijk heel boos. Boos op iedereen en alles. Na wat gemopper en pogingen tot een gesprek, koos Henk eieren voor zijn geld en begon wat aarzelend aan het schrijven in zijn schrijfschrift. Het grommen was over, maar maakte plotseling plaats voor zacht snikken. Ik keek om en zag over zijn wangen dikke tranen rollen. Ik stond op van mijn stoel en knielde bij hem neer. Ik legde mijn hand op zijn schouder en kneep lichtjes. Het snikken nam in volume toe en de hoeveelheid tranen verdubbelde. 'Moeilijk hè man.'
'Je vertelde juf dat je geen pillen meer had, denk je dat je daarom zo onrustig bent?' Henk knikte met schokkende schouders. 'Was mama wel een beetje dom hè?', grapte ik wat. Maar in plaats van een lichte glimlach waar ik op hoopte, begon Henk nog harder te snikken. 'Mama is helemaal niet een beetje dom. Ik ben zelf dom, want ik moet er zelf aan denken en ik ben het gewoon vergeten.'
Vragend keek ik hem aan: 'Moet je daar helemaal zelf om denken?'
'Ja, mama vindt dat het mijn eigen verantwoordelijkheid is en nu ben ik het vergeten.'
Mijn hemeltje, dacht ik, dat is best een zware verantwoordelijkheid voor een negenjarige. We praatten nog wat met elkaar en zochten naar een oplossing. We spraken af dat we een reservestrip aan mama zouden vragen en dat we die in ons medicijnkastje zouden bewaren.

Sorryyyyy!
En dan gaat plotseling het luchtalarm, het is de eerste maandag van de maand. 'Oh jee het is tijd, tijd om naar huis te gaan.' Henk sprong op, pakte zijn spullen en wilde de deur uitlopen. 'Henk ', riep ik hem terug. 'Wat hebben we nu afgesproken?'
Hij draaide zich snel en abrupt om en zei: 'Sorryyyyy!' En hoewel dat helemaal niet was, wat ik bedoelde liet ik hem gaan. Ik realiseerde me hoe vaak dit mannetje al sorry ‘had moeten’ zeggen. Sorry voor alles wat hij fout had gedaan. Sorry voor alle dingen die mis gingen. Sorry voor de onrust en het slaan. Sorry voor de lelijke woorden en het schelden. Sorry dat ik besta. Een kind dat als ‘de hond van Pavlov’ geleerd heeft om sorry te zeggen, elke keer als er iets mis ging.

Lees verder

Karin Donkers blogt regelmatig over haar onderwijspraktijk op haar eigen blog en binnen het collectief Onderwijswijven. Ze is schoolleider op de Cocon in Alkmaar, een school voor ontwikkelingsgericht onderwijs (OGO).