Slow education en gepersonaliseerd leren: 'Want het Nederlands onderwijs is geen hamburger!’

6 juni 2015

In een samenleving roept een idee of beweging uiteindelijk ook een natuurlijke tegenbeweging op. De huidige snelheid van het leven in onze individualistische maatschappij - en de daarbij ontwikkelde druk van buitenaf om hierin te móeten functioneren – levert zo’n tegenkracht op. Vanuit dat opzicht ziet Pascal Cuijpers – docent in Echt - de benadering van onderwijsvisionair en publicist Maurice Holt als welkome aanvulling op Rosenmöllers plannen rondom gepersonaliseerd leren. Holt pleit namelijk voor ‘slow education’. En maakt daarbij een enigszins oneerbiedige vergelijking tussen fastfood en onze huidige snelle, efficiënte manier van leren in ons huidige onderwijssysteem. Pascals blog: 'Het Nederlands onderwijs is geen hamburger.'   

In 1986 begon de Italiaan Carlo Petrini met een protest tegen de opening van een McDonalds restaurant op Piazza di Spagna in Rome. Onder meer door deze actie kwam in 1989 de zogeheten ‘Slow Food Movement’ op gang. Een beweging die zich afzet tegen globalisering, industriële voedselproductie en fastfood. Deze oppositionaire beweging ging zich onder andere inzetten voor het behoud van traditionele voedingsmiddelen en gerechten, het bevorderen van ‘smaak onderwijs’, het geven van voorlichting over de gevaren van fastfood en vooral het stellen van kwaliteit boven kwantiteit. Carlo Petrini was destijds een revolutionair op dit gebied.

In Nederland hebben we Paul Rosenmöller. Een aanstaand revolutionair op onderwijsgebied. Als voorzitter van de VO-raad (koepelorganisatie voor middelbare scholen) deed hij onlangs uitspraken over zijn vooruitstrevende plan dat ons huidige onderwijs kwalitatief zou gaan verbeteren. Volgens Rosenmöller is het de hoogste tijd om de denkbeeldige ‘schotten’ tussen de verschillende leerlagen op te heffen en de leerling de kans te geven om te kiezen op welk niveau hij de vakken wil volgen én afsluiten. Een onderwijs-idealisme dat er eindelijk toe doet.

Rosenmöller bouwt hiermee voort op de aanstormende hype die ‘gepersonaliseerd leren’ heet. Of is het meer dan dat? We zouden aan struisvogelpolitiek doen, wanneer we niet erkennen dat deze ‘verandering’ het onderwijs goed zou doen. Het concept biedt nieuwe inzichten en mogelijkheden, aan leerlingen én docenten. Het levert leerlingen meer succeservaringen en zelfvertrouwen op, wanneer ze bepaalde vakken op een passend - hoger of lager - niveau mogen volgen.

Maar in een samenleving roept een idee of beweging uiteindelijk ook een natuurlijke tegenbeweging op. De huidige snelheid van het leven in onze individualistische maatschappij - en de daarbij ontwikkelde druk van buitenaf om hierin te móeten functioneren – levert zo’n tegenkracht op. Vanuit dat opzicht zie ik de benadering van onderwijsvisionair en publicist Maurice Holt als ‘aanvulling op Rosenmöllers plannen rondom gepersonaliseerd leren. Hij pleit namelijk voor ‘slow education’. En maakt daarbij een enigszins oneerbiedige vergelijking tussen fastfood en onze huidige snelle, efficiënte manier van leren in ons huidige onderwijssysteem.

Holt vindt dat het algemene onderwijs te veel gericht is op het snel vergaren van veel informatie, die vervolgens getoetst wordt aan de hand van gestandaardiseerde testen om vervolgens uniforme uitslagen te genereren. Het eindexamen wordt vaak ook niet gezien als intrinsiek geconsumeerde leerstof, maar als extrinsieke leerbagage, waarbij men het concept van leerstof uit het oog is verloren op weg naar die juiste uitkomst.

Holt vindt dat er meer moet worden geleerd hóe er geleerd zou kunnen worden, dat daardoor het creatieve denkvermogen in alle vakken gestimuleerd wordt en dat daarmee via het onderlinge gesprek een verdieping van leerstof mogelijk is, ook in de motivatie van leerlingen. Daarmee is, in combinatie met het gepersonaliseerde leren, nog winst te behalen.

In Engeland is ‘slow education’ inmiddels een geaccepteerd begrip geworden. Het is nu aan de politiek (geld), de vakbonden (daadkracht) en de onderwijsmensen (intentie) in het werkveld de eer om deze twee denkrichtingen samen te brengen en de meerwaarde ervan in te zien.

De toekomst van jonge mensen in deze complexe maatschappij is het namelijk waard om op een creatieve en waardevolle wijze invulling te geven aan persoonlijke uitdaging en leren. Daarbij telt niet alleen de uitkomst, maar vooral ook de lerende weg richting deze, vaak overschatte, uitkomst.

Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming op het Connect College in Echt. Hij publiceert o.a. in dagbladen, tijdschriften en onderwijsmagazines.