Rob de Haas: 'Een roos bloeit, een koe loeit, gewoon omdat ze roos of koe zijn'

26 juli 2012

Hoge uitvalspercentages, honderden trainingen, kilo’s boeken en dvd’s, de helft van middelbaar Nederland coacht de andere helft over het ontdekken van je talenten… Zijn we collectief de weg kwijtgeraakt?  Rob de Haas was uitgesproken op het Congres 'In Het Onderwijs Kan Het Wel' op 15 januari 2011. ''Rozen en koeien hebben, zo ver ik weet, geen motivatieproblemen. Zij bloeien, zij loeien, gewoon omdat ze roos of koe zijn. Ook vissen kunnen we niet betrappen op gedachtes als ‘wat zou ik eigenlijk nog meer willen? ''

Pavlov voorbij: reflectief en creatief denken en leren

We hebben twee hersenhelften, maar ons onderwijs is voor 98 % bezig met die linkerhelft: lineair denken, rekenen, stap voor stap, geen beroep op intuïtie, gevoelens/emoties, eigen creaties en ontdekkingen, het accent heel zwaar op IQ. Creatief denken wordt nog steeds gezien als ‘dat heb je, of heb je niet’, ‘alleen voor die een beetje apart zijn, zich bewegen aan de rand van de samenleving’. Een kolossale misvatting, denken is een te leren vaardigheid, net zoals lezen, schrijven, tekenen, sporten, etc.

Tot op de dag van vandaag blijft het bij de scholen bij:

-        reproduceren wat de leerkracht heeft gezegd of in het boek staat,

-       kennis in ruil voor orde (conditionering).

Zelf  leren nadenken, eigen kennis creëren, mogelijke scenario’s bedenken is nog een zeldzaamheid.

Hoe leer ik… als vader van dochter Nikki:

Nikki, mijn dochter van toen 10 jaar, huilend thuis… wist niet of ze turnen en tennissen nog wel zo leuk vond. Ik stelde voor met haar een PMI te doen (een denktechniek: Plus – Min – Interessant) en haar gevraagd bij turnen en tennissen op te schrijven wat ze leuk vond – niet leuk – interessant/apart vond.

• Bij ‘niet leuk’ schreef ze bij beide sporten op dat papa en mama nooit kwamen kijken: ze had tennistraining, speelde geen competitie en ze turnde in Rosmalen niet in selectes (dus ook geen wedstrijden, en slechts 1 x /jaar een ‘onderlinge wedstrijd in de leeftijdsklasse: een niet echt inspirerende ervaring met steeds dezelfde vijf meisjes!).


• Bij 'Min' schreef ze ook op dat ze niet veel samen met andere meisjes turnde, tenniste.


• Bij 'Interessant' gaf ze aan dat wij bijna altijd wel naar het basketballen van onze twee jongens gingen en dat ze het wel altijd leuk vond om naar het basketballen te kijken…

Dit leidde ertoe dat wij als goedbedoelde, welwillende ouders met haar afspraken hebben gemaakt om per tourbeurt  eens in de week een tennis-turntraining  van haar bij te wonen. We waren binnen 10 minuten klaar… en allemaal opgelucht!

Deel 2: hoe leer ik… van Edward de Bono:

Denkvaardigheden, zoals de denktechnieken van Edward de Bono hebben mij persoonlijk geraakt: deze denktechnieken, die je in alle alledaagse situaties kunt gebruiken, zijn eenvoudig en buitengewoon krachtig in hun focus. Toepassing ervan kan al vanaf hele jonge leeftijd en vanaf een IQ van ca. 70; ze worden ook wel ‘software for the mind’ genoemd.

De Bono heeft talloze (creatieve) denktechnieken ontworpen voor het richting geven aan ons denken, en natuurlijk ook om te leren vastgeroeste patronen te doorbreken (lateraal denken).

Diverse onderzoeken van o.a. Oxford Brooks University UK geven aan dat toepassing in het basisonderwijs kinderen steunt bij een positief zelfbeeld, dat het orde brengt in de chaos in hun hoofd en dat het een belangrijke bijdrage levert aan een gevoel voor zelfverantwoordelijkheid. Daarnaast blijkt dat kinderen die de DATT-denktechnieken hebben geleerd, beter presteren bij reguliere toetsen dan vergelijkbare nulgroepen.  (DATT=Direct Attention Thinking Tools)

De Bono’s bekendste werk, de zes denkhoeden, is een denk-raamwerk waarin alle betrokkenen gelijktijdig denken vanuit 1 perspectief, wat zorgt voor een krachtige, collectieve energie en een bijzonder aangename sfeer, die meer is gebaseerd op samen denken als tegen elkaar denken: op deze bijzonder wijze ervaren kinderen en leerkracht de voordelen van een ware conversatie. Hij onderscheidt zes denkhoeden:

1. rood (emotie, eerste gedachte


2. wit (neutraal, feiten)


3. geel (logisch positief, mogelijke waarden, potentie)


4. zwarte (logisch negatief, kritisch, advocaat v/d duivel)


5. groen (ideeën, alternatieven)


6. blauw (focus op proces: samenvatting, conclusies, etc.)

De methode van ‘De zes denkhoeden’ is natuurlijk overal te gebruiken. Als ‘topsport lifestyle coach’ heb ik ze toegepast bij de opzet van korte evaluatiegesprekken met jonge topsport(st)ers.

Het omgaan met te grote druk bij wedstrijden/trainingen aan de rand van het Van den Hoogenband Zwemstadion

X heeft korte tussenevaluatie met mij  aan de rand van het zwembad. “Druk is soms zo groot, heb er al een tijdje last van. Ik merk het tijdens de trainingen, maar vooral bij wedstrijden sta ik soms helemaal te ‘shaken’ .” (Rood).

(Wit:)Ik vraag daarop hoe lang hij die druk al voelt en waar hij denkt dat die druk vandaan komt.  “Al enkele maanden last. Nee, druk komt volgens mij niet van de trainer, zit volgens mij in mij. Rob: “Hoe komt die in jou, via wat, door iets, iemand? X:  Tja, ik kijk altijd naar de tijd-eisen en de tijd die concurrenten hebben gezwommen , dat heeft mijn vorige trainer mij altijd geleerd.”

Geel: voordelen? Ik weet wat ik moet zwemmen, wie ik in de gaten moet houden, wat nationale en internationale normen zijn

Zwart: nadelen? Twijfel of ik dat niveau wel aankan, altijd bezig met tijden, teveel vergelijken met anderen, teveel focus op het resultaat?

Groen, ideeën/oplossingen? Soms, heel gericht maar niet elke dag met tijden bezig zijn – niet meer vergelijken met prestaties van anderen – veel meer richten op progressie van jezelf

Blauw, conclusie/samenvatting: X neemt zich voor om met de coach samen te kijken naar zijn eigen progressie en wanneer kennis van diverse tijden belangrijk is. Hij doet een eerste poging om zich niet bezig te houden met zijn directe concurrenten.

Rood, eerste emotie: “Voelt goed, ga ik zeker proberen”

(na twee weken kwam hij terug, hij voelde nog wel druk, maar beduidend minder. Zeker bij de trainingen voelt hij zich rustiger.  Hij kijkt voortaan samen met zijn coach alleen nog naar zijn eigen prestaties. Hij merkt dat het loslaten van zijn concurrenten nog best lastig is, maar hij doet zijn best. Met zijn trainingsmaatje spreken we samen af dat – zodra die drang bovenkomt, hij dit met direct met hem bespreekt)

En de zes hoeden kun je uitstekend inzetten in het onderwijs. Neem nu groep 7 van Basisschool De Vlek.

Snoepwinkeltje in de school?

April 2006: Directeur Martin van Basisschool De Vlek belt mij ( vader van drie ‘Haasjes’). Ik had voor het hele team aan het begin van het schooljaar een introductie van de zes denkhoeden gegeven. Hij was gebeld door een echtpaar, dat een snoepwinkeltje in de school wilde starten en vroeg mij of ik met zijn groepen 7 en 8 wilden bespreken m.b.v. de zes denkhoeden. Natuurlijk wilde hij daar zelf bij zijn.

Groep 7 vroeg ik om een eerste reactie op dit verzoek (rood): 21 van de 22 reageerde uitgelaten: “Yes, direct doen!”

Vervolgens vroeg ik ze om vanuit de gele denkhoed te komen met mogelijke voordelen en schreef ze op het bord. Na 4,5 minuten dankte ik ze voor het goede denken, en verving de gele door de zwarte hoed: “Nu zoveel mogelijke dingen bedenken waarom dit eigenlijk geen goed idee is”. Ik klapte het bord dicht en schreef alle mogelijke nadelen op. Na hen te bedanken voor de inspanningen, herhaalde ik de verschillende producties van het denken in zwart en  geel. Tenslotte verving de zwarte door de rode en herhaalde de beginvraag “Dit idee, wie is er voor?”… nog eentje was er voor, de rest was tegen! Doorvragen waarom ze zo massaal van gedachten waren veranderd, leverde reacties op als: “Wat daar staat bij de zwarte denkhoed, daar had ik gewoon niet aan gedacht”, “Ik vind mijn tanden toch wel heel belangrijk”, etc.

De hele bespreking duurde zo’n twintig minuten, het signaal naar de directeur liet niets te wensen over. Positief verrast door het krachtige effect van het instrument,  had hij voldoende informatie om  het verzoek naast zich neer te leggen.

Rob de Haas, internationaal De Bono Mastertrainer, Topsport Lifestyle Coach, Trainer/Coach individueel leiderschap en teamontwikkeling in profit en non-profit organisaties.