Over Mindfulness en het waarom: 'De prijs die we persoonlijk en maatschappelijk betalen voor het miskennen van emoties'

5 december 2014

Opvallend vaak wordt het idee geopperd om mindfulness op de schoolagenda te zetten. Wat vindt de staatssecretaris Sander Dekker van dat idee? “Ik weet niet precies wat het is,” antwoordde hij in een uitzending van DWDD. “Ja, dat lees ik dan in de zaterdagbijlage van de Volkskrant en dan denk ik, oh, nou dan gaan we snel door.” Een merkwaardige en typerende reactie, schrijft Frank Verborg. 'Merkwaardig, want waarom snel doorbladeren als je iets tegenkomt wat je niet kent? Typerend, omdat de reactie getuigt van angst voor emoties. Mindfulness gaat namelijk over emoties en is voor moedige mensen.' Zijn blog.

Wat moeten jonge mensen vandaag leren, voor de toekomst van morgen? Sander Dekker, de staatssecretaris van Onderwijs, door Matthijs van Nieuwkerk in de uitzending van maandag 17 november met bewonderende ironie aangesproken met Excellentie, wil excellent onderwijs realiseren. Iedereen is uitgenodigd mee te doen aan de nationale brainstorm ‘Onderwijs 2032’ over de vakken van de toekomst? “Het gaat nu eens niet over de randvoorwaarden maar over het hart van het onderwijs,” zegt Dekker blij. Het regende direct al een stortvloed aan ideeën.

Opvallend vaak wordt het idee geopperd om mindfulness op de schoolagenda te zetten. Wat vindt de staatssecretaris van dat idee? “Ik weet niet precies wat het is,” antwoordt de staatssecretaris. “Ja, dat lees ik dan in de zaterdagbijlage van de Volkskrant en dan denk ik, oh, nou dan gaan we snel door.”

Een merkwaardige en typerende reactie. Merkwaardig, want waarom snel doorbladeren als je iets tegenkomt wat je niet kent? Typerend, omdat de reactie getuigt van angst voor emoties. Mindfulness gaat namelijk over emoties.

Is de staatsecretaris bang voor emoties? Zijn ze hem te soft misschien?

Het zou goed kunnen. In onze hoogontwikkelde technische en instrumentele samenleving is emotiefobie wijdverbreid. Liever snel een pilletje slikken, dan moeizaam leren om te gaan met angst, verdriet, woede of schaamte. Het lichaam wordt hoger gewaardeerd dan de geest. De chirurg krijgt beter betaald dan de psychiater. Mindfulness gaat over ons emotionele brein. Dat klinkt gelukkig al heel wat minder soft. Mindfulness is een ‘techniek van de aandacht’ aan de hand waarvan je doelgericht en bewust (mindful) je aandacht richt op de onophoudelijke stroom aan emoties en gevoelens waaruit je bestaat. De term is inmiddels een verzamelbegrip geworden voor een reeks uiteenlopende benaderingen van ons gevoelsleven.

Gevoelens en emoties kunnen pijn doen. Omdat we dat niet geleerd hebben, drukken we die pijnlijke emoties liever weg. De persoonlijke en maatschappelijke prijs die we daarvoor betalen is echter zeer hoog. Heftige angst, onverklaarbare nervositeit, hardnekkig verdriet, verlammende schaamte, belemmeren ons sociaal en maatschappelijk functioneren. Dit soort gevoelens blokkeren je om stappen te zetten in de richting die je zou willen. Bijvoorbeeld nieuwe mensen ontmoeten, openhartig zijn tegenover je partner, of het nastreven van uitdagende carrièremogelijkheden. Weglopen voor je eigen emoties kan ook leiden tot onnodige zorgconsumptie en ernstige gezondheidsklachten: slapeloosheid, maag- en darmproblemen, depressie of chronische vermoeidheid.

Ook organisaties betalen een hoge prijs voor het miskennen van emoties op de werkvloer. Heel vaak regeert in organisaties de angst. Maar als we angstig zijn (en daar niet bewust mee omgaan), handelen we niet meer rationeel en schakelt ons emotionele brein als vanzelf over op de automatische piloot. Met drie ongewenste situaties als gevolg.

Eerste mogelijkheid, we raken verlamd en ondernemen geen actie (freeze). Dit leidt bijvoorbeeld tot uitstelgedrag.
Tweede mogelijkheid, we overschreeuwen ons angstige gevoel door te gaan vechten (fight). Dit leidt dan tot onvruchtbare conflicten en patstellingen.
De derde mogelijke reactie is hyperactiviteit (flight): niet even rustig nadenken, maar actie op actie stapelen om het vervelende angstgevoel te ontvluchten.

Investeren in ons ‘emotionele brein’ is een investering die zich terugverdient. Mindfulness leert je om je emoties niet weg te drukken, maar te omarmen. Het pijnlijke gevoel uithouden. Persoonlijk worden we er gelukkiger van en maatschappelijk levert het veel op. Mindfulness is niets voor softies. Mindfulness is voor moedige mensen. Het zou goed zijn als we dat al vroeg leren, thuis of op school. Misschien toch eens over nadenken, en niet te snel doorbladeren.

Frank Verborg (1956) is directeur NPI. Vanaf 1991 werkzaam als coach en adviseur gedragsverandering. Frank studeerde filosofie en theologie in Utrecht. Hij studeerde af op het waarheidsbegrip bij Heidegger en Levinas. (In welk licht zien wij het licht). Hij specialiseerde zich daarna in de psychologie van leiderschap en gedragsverandering in organisaties.

Onderwijsavond 11 maart: Anne Speckens in Driebergen

Op woensdag 11 maart zal  prof. dr. Anne Speckens  – hoogleraar psychiatrie aan de Radboud Universiteit Nijmegen - een onderwijsavond verzorgen in Driebergen. Ze is de vijfde spreker in een serie van zeven. De titel van Speckens voordracht is: Mindfulness, de toepassing en mogelijke betekenis voor het lager en middelbaar onderwijs.

–> U kunt zich HIER aanmelden