Over het zelf leren afvegen: 'Een mooi moment om liefdevol te frustreren'

21 juni 2017

'Mamaaaa, ik heb gepoept!' roept mijn vijfjarige dochter over de bovenverdieping van ons huis, terwijl ik me zojuist ingezeept heb onder de douche. En vrolijk roep ik terug: 'Ik hoor je niet, ik sta onder de douche!' Al een tijdje proberen we haar aan te sporen dit zelf te doen. We hebben haar al regelmatig verteld dat, wanneer ze in groep 3 zit, de juf het echt niet meer voor haar doet en dat het handig voor haar zou zijn als ze dit zelf zou kunnen. 'Jij moet het doen!' krijgen we steevast als antwoord. Nicole Wouters, moeder en juf, over haar dochter over een drempel helpen...

En daar sta ik dan vol met zeep. Wat harder roept ze nogmaals haar mededeling door het huis. En ik roep haar terug dat als ze gepoept heeft dat ze het dan nu even zelf op mag lossen omdat ik haar nu niet kan helpen. Een mooi moment om liefdevol te frustreren… denk ik.

Ik besluit wat langer over deze douchebeurt te doen dan normaal. Hopelijk verliest ze haar geduld en lost ze haar probleem zelf op. Na tien minuten langer onder de douche te hebben gestaan, ben ik het zelf eigenlijk ook wel beu. Ik kom tot de ontdekking dat ik geen droge handdoek binnen handbereik heb. Ik roep naar mijn dochter dat ik geen droge handdoek heb. 'Ja, die kun je zelf pakken,' is haar antwoord. Ik hoor aan haar stem dat ze geïrriteerd en verdrietig is en zich nog steeds op het toilet begeeft. Ik hou me in en roep maar niet terug dat zij het ook zelf kan, al ligt dat wel op het puntje van mijn tong.

Ik merk dat ik er ook geïrriteerd van word. Ik voel me regelmatig het personeel van mijn eigen kinderen doordat ze me vragen dingen voor hen te doen die ze eigenlijk heel goed zelf kunnen. Ik wil mijn irritatie niet aan haar laten merken, maar wellicht voelt ze deze tussen de regels door. Ik loop naar haar toe en ga rustig naast haar op een krukje zitten. 'Lieverd, je hebt een kwartier op de wc zitten wachten tot ik klaar was met douchen, wat een geduld heb jij zeg'.

Ze is helemaal in tranen. 'Jij moet mijn billen afvegen!' krijg ik weer van haar te horen. Ik vertel haar dat ik denk dat ze dat heel goed zelf kan en dat ze dat volgend jaar ook zelf moet doen omdat de juf het dan niet meer voor haar doet. Haar huilen moet door deze opmerking inmiddels hoorbaar zijn bij de buren. 'Neeee, ik kán mijn billen niet afvegen! Jij moet dat voor me doen'. In een split second bedenk ik de ingeslagen weg voort te zetten en vertel haar dat ik haar billen niet af ga vegen.

Dan komt manlief naar boven om te kijken wat er gaande is. Snel praat ik hem bij over wat er speelt en welke strategie ik ingezet heb. Hij neemt mijn plaats in naast haar op het krukje. Ik begeef me naar de slaapkamer om me aan te kleden. Van een afstand hoor ik hoe ook hij vol houdt dat ze het zelf mag doen en hoor ik haar ontroostbaar huilen. Mijn moederhart breekt.

Oh ja, pick your battles, was de tip die ik laatst las. Hmmm, waarom moest ik dit onderwerp nou weer zo op de spits drijven? Verdorie, waarom ben ik in deze strijd gestapt. Oh ja, ‘opvoeden is per definitie strijd’ herinner ik me nog van een lezing van Micha de Winter. Toch lukt het me meestal wel om strijd te voorkomen. Vandaag dus even niet. Waarom had ik het niet nog een half jaar vol kunnen houden en haar in groep 3 zelf tot de conclusie kunnen laten komen dat de juf het niet meer doet? Waarom moest ík zo nodig bepalen wanneer zij het zelf moet kunnen, waarom mag ze dat moment niet zelf bepalen? Als ze achttien is vraagt ze me echt niet meer of ik het voor haar wil doen (deze gedachte helpt me erg vaak tijdens onzekere momenten over de opvoeding). En waarom heb ik haar niet gewoon mede gedeeld dat ik het geen fijn klusje vind om te doen, waarom moest ik daar de juf van groep 3 voor gebruiken? Vele vragen spoken door mijn hoofd en op de achtergrond hoor ik haar steeds harder huilen.

Tja, in een split second kun je ook wel eens een beslissing nemen die je niet had willen nemen. Wanneer je er later, op een rustig moment, met wat meer afstand, nog eens over nadenkt, komen 101 manieren in je op waarop je had kunnen en wellicht had willen reageren. Maar soms lukt dat even niet, mama is ook maar een mens.

Nadat manlief twintig minuten bij haar heeft gezeten is het hem gelukt haar op een rustige manier zo ver te krijgen dat ze zelf haar billen af veegt. Op de badkamer komen mijn dochter en ik elkaar tegen. Een zielig hoopje kind wast haar handen aan de wastafel. Ik ga zitten op de rand van het bad en houd mijn armen open. Snikkend valt ze me in de armen.

Even vraag ik me af wat ik zal gaan zeggen. Alle opmerkingen die ik nu maak zullen in verkeerde aarde vallen. Ik zeg daarom eventjes niets en knuffel mijn dochter. Omdat ik voel dat ze dat nodig heeft en omdat ik voel dat ik dat zelf ook nodig heb. Na een poosje vraag ik haar: 'En nu?' 'Nu wil ik nooit meer mijn billen afvegen!' krijg ik als antwoord terug. 'Hoe komt dat?' 'Omdat ik zelf niet kan zien of ik het goed gedaan heb.' Hebbes, daar is de kern van het probleem. 'En is dat erg?' 'Dat weet ik niet.'

Ik leg haar uit dat dat helemaal niet erg is en dat ik dat ook heb. Bij mij komt er niemand helpen en ook niemand kijken of ik het goed heb gedaan. Ik leg haar uit dat ik altijd pas later merk of ik het goed heb gedaan, de details die ik haar heb verteld zal ik jullie lezers besparen. Om te checken of iedereen dat heeft lopen we samen naar papa om te vragen hoe dat bij hem gaat. Gelukkig vertelt hij hetzelfde verhaal als ik.

Daar zitten we dan, samen op de trap. 'Hoe zullen we dit nou toch eens  aanpakken?' vraag ik mezelf hardop af. Ze bedenkt zelf dat ze voortaan één keer zelf wil poetsen en dat wij dan de rest doen. Met dit compromis kan ik wel akkoord gaan. Ik vertel haar dat ik dat een goede oplossing van haar vind. Toch voel ik me nog ongemakkelijk. Er moet me nog iets van het hart. Ik voel een drempel, ik zoek naar een opening en kan deze maar moeilijk vinden. Dan maar geen opening. Ik geef haar een dikke knuffel en fluister in haar oor 'sorry'. Ik bied haar mijn excuses aan voor de manier waarop ik het aangepakt heb vandaag. Dat was niet zo handig van mij. Het was niet mijn bedoeling om haar zo verdrietig te maken. Ik leg haar uit dat wij als papa en mama deze dingen ook allemaal voor de eerste keer doen; dan lukt het ook wel eens niet zo goed en eigenlijk merken we dat ook pas later net als met billen afvegen.

Nicole Wouters is leraar op basisschool Klinkers in Tilburg.