Over de magie van lezen: 'Wat lees je voor? En wat las je zelf als kind?'

6 oktober 2015

'Ik gaf les in een klas waarin een meisje zat dat beweerde dat ze nog nooit een leuk boek gevonden had in de bibliotheek. Ze vond alles stom. Totdat haar vriendin enthousiast vertelde over de serie Floor, waar ze zelf ook verslingerd aan raakte.' Rian Visser is kinderboekenschrijfster en praat graag met anderen over het plezier van lezen. Zo ook vorige week, toen ze met ouders terugging naar hun eigen jeugd. 'Wat lees je voor? Van welke boeken houdt je kind?’ Ik heb groepen meegemaakt waar het bij de tweede vraag doodstil bleef. Vanavond gelukkig niet.'

‘We waren op een vakantiepark in Zeeland en mijn moeder las elke avond voor uit Lotje’, vertel ik aan ouders en leerkrachten van een Islamitische basisschool in Schiedam. ‘Ik was dol op de boeken van Lotje, die een eigen aap had en een vader die oppasser was in de dierentuin. Ook de kinderen van andere gezinnen kwamen naar mijn moeder luisteren. Op de een of andere manier had mijn moeder iedereen opgetrommeld. Er was waarschijnlijk geen televisie in die vakantiehuisjes. Elke avond zaten een heleboel kinderen op mijn bed naar de avonturen van Lotje te luisteren. Ik was trots.’

In de aula zitten ongeveer zestig ouders en leerkrachten te luisteren. Ik ben vandaag hier om het te hebben over het belang van lezen. Ik vraag het publiek met elkaar hun jeugdherinneringen van het (voor)lezen te bespreken. Na een minuut of vijf komen de verhalen: ‘Mijn moeder was analfabeet, dus ze las niet voor. Mijn vader ook niet. Ik herinner me dat hij me een keer geholpen heeft met rekenen. Dat is alles’, zegt een vrouw vooraan.

‘Werden er thuis wel verhalen verteld?’, is mijn reactie. ‘Nee.’ ‘Was er televisie of film?’ ‘Nee.’ ‘Hoorde je bij vriendinnen thuis verhalen?’ ‘Nee.’ ‘Wat was dan de eerste keer in je leven dat je een verhaal hoorde? Dat je iets hoorde wat verzonnen was? De eerste keer dat je besefte dat er zoiets bestond als verhalen vertellen?’ ‘Dat was op school. Daar waren kinderboeken. En toen ik acht jaar was ging naar theater. Dat was heel bijzonder.’ Ze glimlacht bij die gedachte.

Een andere vrouw steekt haar hand op. ‘Mijn vader nam moeilijke boeken voor mij mee naar huis. Ze waren in het Turks en ik kon ze niet lezen. Maar ik probeerde het wel en soms begreep ik iets. Het was heel bijzonder voor mij. Mijn vader las zelf veel en ik wilde zijn voorbeeld volgen. Dat ik mijn vader zag lezen was heel belangrijk.’

Ik geef deze praatopdracht vaak als ik gevraagd word om op een ouderavond te praten over leesbevordering. Ik kan duizend tips geven, maar ik wil niet van bovenaf vertellen hoe belangrijk voorlezen en een voorbeeld geven is. Na hun eigen ervaringen, vraag ik of ze het willen hebben over de boeken die hun kinderen of leerlingen leuk vinden. ‘Wat lees je voor? Van welke boeken houdt je kind?’

Ik heb groepen meegemaakt waar het bij de tweede vraag doodstil bleef. Waar ouders ineens beseffen dat ze net als hun eigen ouders niet voorlezen, zelf niet lezen of dat ze niet weten welke boeken hun kinderen lezen.

Vanavond is dat gelukkig niet zo. Het gonst in de zaal van de stemmen. Hierna vertellen enkele ouders enthousiast in mijn microfoon over boekenseries waar hun kinderen van genieten. Een moeder vertelt dat ze veel heeft voorgelezen, maar zodra het kind zelf kon lezen het leesplezier verdween.

Natuurlijk geef ik tijdens een ouderavond of leerkrachtenbijeenkomst tips over verschillende soorten boeken en ook over de manier waarop je digitale kinderboeken kunt inzetten bij leesbevordering. Maar de nadruk komt steeds meer te liggen op kinderen, ouders en leerkrachten activeren om zelf over boeken te gaan praten. Het is veel krachtiger als kinderen elkaar op leuke boeken wijzen, dan wanneer je dat als leerkrachten doet.

Ik gaf les in een klas waarin een meisje zat dat beweerde dat ze nog nooit een leuk boek gevonden had in de bibliotheek. Ze vond alles stom. Ik richtte me tot haar vriendin en vroeg welke boeken zij leuk vond. De vriendin vertelde over de serie Floor en sprak er enthousiast over. Later gingen de vriendinnen samen naar de bieb en raakte het andere meisje ook verslingerd aan Floor.

Er zijn allerlei manieren om op school het praten over boeken levend te houden. Bijvoorbeeld door leerlingen reclameposters te laten maken voor hun favoriete boeken of boekententoonstellingen te laten maken bij thema’s. Het belangrijkste vind ik dat kinderen elkaar op boeken wijzen.

Leerkrachten vragen mij soms om tiplijsten voor goede kinderboeken, maar wat mij betreft is de tip vooral: lees. Lees, terwijl de leerlingen vrij lezen, zelf ook een boek. Lees thuis. Lees de boeken die de leerlingen lezen of in elk geval het eerste hoofdstuk. Leesbevordering begint als een vuurtje dat je aanwakkert door van onderaf te blazen: bij de kooltjes, niet bij de vlammen. 

Rian Visser is kinderboekenschrijver, leesbevorderaar en schoolschrijver.