Over de levenslessen van kinderen aan volwassenen: 'Children are our real teachers'

7 juni 2014

'Van jongs af aan worden kinderen geïndoctrineerd met een golf aan informatie om hen klaar te stomen voor de toekomst,' schreef Marceline van Eeden onlangs in Spiegeloog, tijdschrift voor de afdeling psychologie van de Universiteit van Amsterdam. Vervolgend: 'Wordt in al deze kennisdrift niet vergeten dat onze jongste medemens een hoop kan bijbrengen aan volwassenen?' Haar blog over de levensles van kinderen aan volwassenen: ‘Children are our real teachers. Listen carefully what they will teach you about the lost world of carefree being in the present moment.’

We leven in een informatiemaatschappij waarin gebruik en verspreiding van informatie aan de lopende band voorkomt. Dit heeft ook invloed op de jongere generaties. Van jongs af aan worden volgens mij kinderen geïndoctrineerd met een golf aan informatie om hen klaar te stomen voor de toekomst. Wordt in al deze kennisdrift echter niet vergeten dat onze jongste medemens een hoop kan bijbrengen aan volwassenen?

Door spelenderwijs leren wordt op een creatieve manier uiteenlopende kennis aan kinderen bijgebracht. Naarmate zij ouder worden, nemen deze kinderen door onderwijs nog meer kennis tot zich, zodat ze uiteindelijk op hun beurt zelfstandig informatie kunnen gebruiken, integreren, desnoods manipuleren en verspreiden. Helaas gaan we bijna voorbij aan het feit dat een betere wederzijdse kennisuitwisseling denkbaar is. Want juist door hun gebrek aan levenservaring beschikken ze over een zekere onwetendheid waardoor ze onbewust experts zijn op het gebied van bepaalde levenswijsheden.

In de loop der jaren hebben veel volwassenen door negatieve ervaringen, door teleurstellingen enige mate van faalangst opgebouwd. Hierdoor lieten ze dromen en/of ambities los, omdat ze in hun ogen simpelweg niet eenvoudig haalbaar zouden zijn (Clayes, 2013). Door deze vorm van praktisch denken wordt het doel vaak losgelaten.

Kinderen hebben echter door hun jonge leeftijd weinig ervaring met tegenslagen en daardoor weinig praktisch besef van (ir)realiteit. Ze beschikken over een denkwijze gericht op wat er allemaal wél kan en laten wetten en praktische bezwaren hun dromen en daden niet in de weg staan (Elsschot, 1910). Zo dromen zij ervan later kabouter of dolfijn te worden, zonder te beseffen of teleurgesteld te zijn dat dit in werkelijkheid nooit kan gebeuren.

Wanneer volwassenen iets meer van deze optimistische, hoopvolle mentaliteit zouden meekrijgen, bestaat de kans dat een hoop geabandonneerde dromen vooralsnog kunnen uitkomen. In plaats van door levenslange teleurstellingen te worden weggestopt.

Een andere levensles die kinderen aan volwassenen kunnen meegeven, sluit aan op deze, noem het vrije mentaliteit die kinderen bezitten. Kinderen zijn door deze zienswijze grenzelozer en daardoor bijzonder creatief, speels en spontaan. Het Museum of Glass in Washington D.C. speelt hierop in door educatieprogramma’s voor kinderen aan te bieden waarbij kinderen hun eigen glassculpturen mogen ontwerpen. Benjamin Cobb, hoofd van het project, stelt dat de kinderen slechts een paar minuten nodig hebben om de meest creatieve kunst te ontwerpen, waarna de glasblazers uren bezig zijn het ontwerp te realiseren vanwege de onrealistische dimensies, onregelmatige proporties en aparte kleurcombinaties. Door deze creativiteit kunnen kinderen volwassenen originele perspectieven en inventieve inzichten bieden, waar het voor volwassenen lastiger kan zijn zo grenzeloos te denken.

Daarnaast staan kinderen op een manier in het leven waar menig volwassene tegenwoordig naar streeft, namelijk: mindful. Zoals een oud Tibetaans gezegde al verkondigde: ‘Children are our real teachers. Listen carefully what they will teach you about the lost world of carefree being in the present moment.’ Kinderen accepteren mensen en situaties zoals ze zijn, ze weten immers niet beter. Ze kunnen zonder duidelijke reden gelukkig zijn (Coelho, z.j.). Dat is ook een mogelijke verklaring voor het feit dat kinderen vaak zoveel verschillende vriendjes en vriendinnetjes hebben.

Volwassenen hebben door hun levenservaring kennis van verschillende mogelijkheden en alternatieve perspectieven, waardoor weerstand en bezwaren tegen de huidige situatie of mensen kan ontstaan. Kinderen zijn juist onbevangen, nemen hun eigen emoties serieus en zwakken deze niet af. De invloed van bijvoorbeeld sociale wenselijkheid is hen namelijk, in tegenstelling tot volwassenen, nog niet bekend. Hierdoor kunnen kinderen soms op pijnlijke wijze hun vinger op de zere plek leggen. Maar ook de meest oprechte complimenten uiten.

Tot slot: kinderen zijn zeer leergierig aangelegd (Kratsborn, 2010). Dit is vanuit evolutionair oogpunt te verklaren vanuit het feit dat het kind in een zo vroeg mogelijke levensfase geleerd moet worden zichzelf in veiligheid te kunnen brengen. Hierdoor hebben kinderen een groot probleemoplossend vermogen en zelfs een enigszins wetenschappelijke leerhouding: er wordt een observatie gedaan (‘Goh, wat zie ik daar voor een grappig beestje?’), een hypothese gesteld (‘Als ik hem oppak, loopt hij vast over mijn hand’), een actie uitgevoerd (‘Au, hij steekt me!’) en indien nodig aangepast voor de volgende keer (‘Zo’n geel-zwarte vlieg moet ik volgende keer maar niet oppakken’). Op deze manier leren kinderen van hun fouten. Het is in werkelijkheid ook de primitieve voorloper van de manier waarop nu wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan (van der Kooij, 2012).

Door hun minder praktisch ingestelde denkwijze, onbevangenheid, creativiteit, aandachtige levenshouding en probleemoplossend vermogen beschikken kinderen over bijzondere vaardigheden die veel volwassenen door de jaren heen, zonder zich hiervan bewust te zijn, zijn verloren. Uiteraard kunnen kinderen veel essentiële zaken van volwassenen leren, zolang volwassenen maar beseffen dat - ondanks de eenvoudige woordkeuzes en eigenzinnige belevingen - hun logica en blik op de wereld een verademing kan zijn. Wederzijdse samenwerking is daarom een uitkomst!

Marceline van Eeden is tweedejaars student aan de faculteit Psychologie aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is redactielid bij Spiegeloog, tijdschrift voor de afdeling psychologie van de UvA. Extra interesse gaat uit naar kinderen met leeruitdagingen en andere aspecten uit de klinische ontwikkelingspsychologie.

Foto: Kids Design Glass: Flower Turtle, ontworpen door Olivia Gamache (7 jaar)

Bronnen