Oratie Paulien Meijer over professionele identiteit: 'Wat voor collega is deze docent aan het worden?'
21 februari 2016
in aanloop naar de Onderwijsavond van Paulien Meijer op 10 maart getiteld ‘Leren van docenten: het serieus nemen van onzekerheid’ blikt Hartger Wassink terug op de oratie van Meijer van april 2014. 'Docenten moeten vanuit de opleiding beter begeleid worden,' vindt Meijer, hoogleraar Teaching learning and development en wetenschappelijk directeur van de Radboud Docenten Academie. 'Vooral bij het opbouwen van een professionele identiteit, die van groot belang is om vooral jonge docenten gemotiveerd te houden.'
De oratie van Paulien Meijer ter gelegenheid van haar benoeming tot hoogleraar-directeur van de Radboud Docenten-academie, afgelopen vrijdag in Nijmegen, vond ik bijzonder om mee te maken. Niet alleen omdat ik voor het eerst sinds lang weer eens in de Aula van de Radboud Universiteit was, die verbonden is met een paar bijzondere momenten in mijn eigen leven. Ook niet eens vanwege de hoge opkomst bij de oratie: een groot aantal hoogleraren van andere universiteiten bevolkte de corona om het verhaal van hun nieuwste collega aan te horen, en ook de rest van de zaal zat vol.Het meest bijzondere aan de oratie vond ik, dat Meijer de moed had om een ander verhaal te vertellen. Het ging nu eens niet over het ‘toepassen’ van ‘wetenschappelijke kennis’ door docenten in ‘de praktijk’. Nee, Meijer begon haar verhaal door gelijk te stellen dat de ‘meest ingrijpende ervaringen van docenten het meest belangrijk zijn voor hun ontwikkeling als docent.’ Dus, zo vervolgde ze, is de vraag hoe we zo’n crisis kunnen gebruiken, misschien zelf uitlokken soms, en vervolgens de ontwikkeling die er het gevolg van is, kunnen ondersteunen.
Het is een ervaring die we allemaal kennen: iedereen zal zich herinneren welke sleutelervaring van belang is geweest in zijn of haar loopbaan. Toch richten we ons in de opleiding (en niet alleen die van leraren) vooral op de instrumentele kennis en vaardigheden die bij een beroep horen. Meijer is van plan om met het onderzoek op de Radboud Academie dat accent te verleggen. Ook vanuit de urgentie dat jonge docenten het middelbaar onderwijs al na een paar jaar vaarwel zeggen.
Het is niet zo dat mensen geen leraar willen worden, stelt Meijer. ‘Het probleem is: ze willen het niet blijven.' Naar Meijers idee vallen vooral die docenten uit die te weinig van hun autonomie en hun creativiteit kwijt kunnen in het onderwijs. ‘Docenten zien vaak driehonderd verschillende leerlingen in een week, worden strak gehouden aan methoden en tijdsschema's. Juist de goede docenten lijden daar onder. Ze willen meer dan alleen doceren uit lesboeken - bijvoorbeeld ook de laatste ontwikkelingen van hun vak volgen.'
Docenten zouden meer begeleiding moeten krijgen als het gaat om het opbouwen van hun professionele identiteit, vindt Meijer. Al tijdens de opleiding zouden ze meer moeten leren over interactie met collega's en over weerstand van oudere docenten en leerlingen tegen nieuwe lesmethoden. ‘We gaan nu als opleiding twee keer per jaar op lesbezoek bij onze docenten. Het zou goed zijn om tijdens zo'n bezoek ook met collega's te gaan praten: 'Wat voor collega is deze docent aan het worden? En waarom vragen we leerlingen niet wat ze van hun docent vinden?'
Meer over de oratie
Prof. Paulien Meijer, hoogleraar Teacher learning and development gaat in in haar oratie in op de ontwikkeling van docenten. In het bijzonder bespreekt ze die ontwikkelingsprocessen die niet te omschrijven zijn in termen van 'gestage ontwikkeling', maar de meer onvoorspelbare ontwikkeling in het worden van docent, die veel vaker op en neer gaat, die soms stagneert, maar altijd door de docent - en zeker de docent-in-wording - ervaren wordt als de meest woeste vorm van ontwikkeling.Deze valt het best te begrijpen vanuit het perspectief van de ontwikkeling van een professionele identiteit. Elementen uit de identiteitsontwikkeling passeren de revue, zoals de rol van de omgeving, de rol van crisis, en de rol van weerstand tegen leren. Twee processen die volgens onderzoek een rol spelen bij identiteitsontwikkeling krijgen specifieke aandacht: identificatie en separatie (de zoektocht naar autonomie). Prof. Meijer besluit haar rede met implicaties voor onderzoek, voor de lerarenopleiding, en voor iedereen die zich bemoeit met het leren of professionaliseren van docenten.
Over Paulien Meijer
Paulien Meijer studeerde van 1987 tot 1993 pedagogische wetenschappen en onderwijskunde aan de Radboud Universiteit. Aansluitend werkte ze als assistent-in-opleiding bij het Interfacultair Centrum voor Lerarenopleiding, Onderwijsontwikkeling en Nascholing (ICLON) van de universiteit Leiden, waarna ze in 1999 promoveerde op het onderzoek Teachers' practical knowledge, teaching reading comprehension in secondary éducation.
- Van 1998 tot 2008 werkte Meijer bij het ICLON. Als postdoctoraal onderzoeker deed ze onderzoek naar de praktijkkennis van ervaren docenten binnen de lerarenopleiding en naar kennis van docenten.
- Van 1999 tot 2004 was ze vanuit het ICLON verbonden aan de lerarenopleiding Algemene en Bedrijfseconomie van de Erasmus Universiteit Rotterdam. In 2000 werd ze universitair docent bij het ICLON. In 2003 behaalde ze de eerstegraads Lerarenopleiding maatschappijleer, waarna ze twee jaar als docente maatschappijleer werkte aan het Alfrink College te Zoetermeer.
- Sinds 2008 is Meijer universitair hoofddocent en teamleider onderzoek bij het Centrum voor Leren en Onderwijzen van de Universiteit Utrecht. Hier doet ze onderzoek naar het leren van beginnende en ervaren docenten, de professionele ontwikkeling van docenten en het leren in de praktijk van zowel beginnende als ervaren docenten.
- In 2013 werd Meijer benoemd tot bijzonder hoogleraar aan de Open Universiteit Heerlen, een leerstoel die mogelijk gemaakt is door de Vereniging van Lerarenopleiders Nederland (VELON) en de Stichting Register Lerarenopleiders (SRLo). Dit bijzonder hoogleraarschap stopt met de benoeming van prof. Meijer in Nijmegen.
Paulien Meijer verzorgt op donderdag 10 maart de volgende Onderwijsavond in Driebergen. De titel van haar voordracht: ‘Leren van docenten: het serieus nemen van onzekerheid.’ Theater Maitland, dat doorgaans met 270 mensen snel gevuld is, is andermaal de sfeervolle plaats van handeling, op landgoed De Horst. Lees meer of bestel kaarten.
Reacties