Onderwijsavond Edith Hooge: ‘Een goede onderwijsbestuurder is een gemeenschapsdenker, maar hoe ‘leef’ je dat?’

8 oktober 2015

‘Wat houdt ons nu bezig, wat zijn de uitdagingen waar we vandaag voor staan?’ Dat zijn de vragen waar het onderwijs zich volgens hoogleraar Edith Hooge mee bezig zou moeten houden. Iets dat volgens haar ‘individuele moed’ vergt. Ze deed dan ook de uitnodiging ‘to take a stand’. Pedagoge Jasja van den Brink, die op 7 oktober ook bij Hooge’s lezing tijdens de Onderwijsavond van het NIVOZ was, greep die uitnodiging met twee handen aan.

Op woensdagavond 7 oktober hield Edith Hooge, hoogleraar Bestuur en Governance in het Onderwijs, een betoog bij het NIVOZ: 'Een goede onderwijsbestuurder is een gemeenschapsdenker'. Hierin betoogde zij onder andere dat in de vernieuwingsdrang van het onderwijs grofweg twee stromingen te onderscheiden zijn:

- een stroming die zijn inspiratie voornamelijk uit het verleden haalt
- en een stroming die de toekomst als inspiratiebron ziet.

De rode draden die zij hieruit destilleerde voor het onderwijs van de toekomst, waren de volgende:

• Persoonlijk individuele ontwikkeling van het kind centraal


• Behoeften, interesses keuzen van het kind centraal, wat wil ik leren?


• Zoektocht naar verbinding met het echte leven, wereld buiten school, samenleving.

Kreten die in menig strategieplan terug te vinden zijn en geweldig klinken. Hooge had hier echter kritische kanttekeningen bij. ‘De’ toekomst is namelijk niet te voorspellen[1], dus daar kun je je onderwijs simpelweg niet op inrichten. Wat er eigenlijk stiekem gebeurt, zei ze, is dat we kijken naar de staat van onderwijs zoals die nu is, en dat we daaruit concluderen dat er zaken missen. Zaken die we wel degelijk van belang vinden. Zo projecteren we de ideaalbeelden van vandaag op het onderwijs van morgen. En dromen we gezellig verder in ons luchtkasteel.

De toekomstwaarde van ideaalbeelden mag derhalve gerelativeerd worden. De vraag zou volgens Hooge moeten zijn: 'Wat houdt ons nu bezig, wat zijn de uitdagingen waar we vandaag voor staan?' Want goed onderwijs realiseren in hier en nu is al moeilijk genoeg.

Zo noemde ze een hele lijst met problematieken waar het huidige onderwijs en de huidige maatschappij mee te stellen hebben: thuiszitters, de toenemende populariteit van Wilders, accepteren we de afnemende acceptatie van homoseksualiteit etc.
Daar ligt de handelingsverlegenheid. En daar ligt volgens haar de verbindende opdracht voor onderwijsbestuurders nu. ‘Take a stand’, was de uitnodiging.

Nadruk op verbinding
Hooge zette tevens vraagtekens bij het grote belang dat gehecht wordt aan de persoonlijke ontwikkeling van het kind. De nadruk zou volgens haar meer moeten liggen op de verbinding, niet op het individu. De beweging die Hooge hier maakte van nadruk op het individu naar verbinding, zie ik echter niet als vervangend, maar als voorwaardelijk aan elkaar.

Als voorbeeld hiervan zal ik de genoemde afnemende acceptatie van homoseksualiteit nemen. In een artikel dat ik ooit op Facebook las, maar helaas niet meer terug kan vinden (suggesties welkom!) was een mooi gesprek te lezen over een leerkracht op een middelbare school die bij een van zijn leerlingen doorvroeg naar de achtergrond van zijn afwijzing van homoseksualiteit. De jongen moest er –logischerwijs- over nadenken, wat maakt immers dat je vindt wat je vindt? Na enig doorvragen kwam dit geweldige inzicht: omdat een man fysiek sterker kon zijn dan hijzelf, zou het kunnen dat een homoseksuele man zijn seksuele verlangen met geweld aan hem op zou dringen. Daar was hij – onbewust- bang voor. Onder de afwijzing van de seksuele geaardheid van de ander zat pure angst. En waar angst is, is liefde, begrip en verbinding afwezig.

Zelfkennis als voorwaarde
Hieruit blijkt dat een voorwaarde voor verbinding zelfkennis is. Dat je het bewustzijn hebt dat je het leeuwendeel van jouw normen en waarden automatisch overgenomen hebt van jouw opvoeders, in de breedste zin van het woord. Dat je in staat moet zijn jouw denkbeelden, normen en waarden te onderzoeken op hun waarheidsgehalte en bruikbaarheid voor de huidige maatschappij waarin we leven. Dat de uitnodiging is te onderzoeken waar de raakvlakken liggen, als de verschillen zo overweldigend lijken te zijn.

Dus verbinder zijn, gemeenschapsdenker zijn, vergt zelfkennis. Dat vereist een individueel, persoonlijk proces. Roeptoeter zijn is niet zo moeilijk, maar het beschikken over een onderwijsvisie gebaseerd op een ideaal mens-/wereldbeeld en dat consequent communiceren én voorleven, dat vraagt om een gefundeerd zelfbeeld. Het vraagt om een doorgaande, kritische, niet-oordelende zelfreflectie. Het vergt eerlijkheid.

En daar is individuele moed voor nodig. De moed die ook nodig is om op te staan en jouw mening te laten horen.

Knowing your own darkness is the best method for dealing with the darknesses of other people.
~ Carl Jung

Jasja van den Brink is pedagoog, onderwijstrainer en –coach en moeder van drie kinderen in de basisschoolleeftijd. Meer op de website van Raafels.

[1] http://www.openculture.com/2015/09/how-french-artists-in-1899-envisioned-life-in-the-year-2000.html

--

Onderwijsavonden 2016
Dit was de laatste Onderwijsavond van 2015. In 2016 vervolgen we de reeks. De eerstvolgende Onderwijsavond is op 21 januari 2016 met cabaretier Vincent Bijlo, met als onderwerp 'Een speciale blik op inclusief onderwijs'. Meer info lees je hier, kaarten bestellen kan hier.