Nieuw perspectief op Passend onderwijs: ‘De leerkracht als eenheidsworst of …’

2 februari 2012

Waarom is het invoeren van Passend Onderwijs zo’n ingewikkelde klus. Jasja van den Brink heeft haar antwoord: Aan de scholen is niets gevraagd. ‘Het politiek draagvlak wordt bij vernieuwingen belangrijker gevonden dan het draagvlak in het onderwijs. Haar bijdrage.

Op het uitgangspunt van Passend Onderwijs is op zich weinig af te dingen: Het kind moet centraal staan. Dat betekent dat het aanbod moet worden afgestemd op de behoeften van elk kind afzonderlijk. De kern van Passend Onderwijs is het uitbreiden van de kansen op de beste ontwikkeling voor ieder kind .  Daar zal iedere rechtgeaarde pedagoog en bevlogen leerkracht het volmondig mee eens zijn. Dat is het probleem dus ook niet. Voor de meeste scholen en leerkrachten is dit uitgangspunt nu al gewoon dagelijkse kost.

Het probleem ligt mijns inziens op een heel ander niveau. Een simpel gegeven uit de pedagogiek vertelt het volgende: Wat je kinderen voorleeft, is vele malen effectiever dan wat je tegen ze vertelt. Je kunt een kind keer op keer vertellen dat hij zijn jas aan het haakje moet hangen, als je zelf je jas keer op keer zomaar ergens neergooit, wordt het nooit wat met deze stelregel.

Als we de gang van zaken rondom Passend Onderwijs nou eens in dit perspectief plaatsen, is de overheid de ouder die tegen zijn ‘onderwijskinderen’, de leerkrachten zegt: Vanaf 2013 moeten jullie allemaal, maakt niet uit wie je bent of wat je doet, hetzelfde doen: Het kind centraal stellen, zodat aan zijn of haar individuele behoeften tegemoet gekomen wordt.

Zo behandelt de overheid zijn leerkrachten dus als ‘eenheidsworst’, terwijl er van ze gevraagd wordt de kinderen in de klas als individu te behandelen. En dan wordt er dus een stapje overgeslagen. Want, heel simpel: Wil je het kind centraal stellen, zul je eerst de leerkracht centraal moeten stellen. Je zult eerst moeten kijken wat de individuele kennis, vaardigheden en ‘speciale behoeften’ van de leerkracht zijn. Want de leerkrachten maken het onderwijs, en daarmee de school. En je kunt iets pas goed overdragen of uitdragen als je het zelf ervaren hebt. Al is het maar even, al is het maar een glimp van weten.

Kortom: Passend onderwijs als een kant- en klaar pakketje in je school (laten) implementeren is m.i. een idee-fixe. Waar we de tijd tot 2013 voor mogen gebruiken is het in kaart brengen van de mogelijkheden en onmogelijkheden van de school en dus van haar team. Dat is dus niet iets wat de directie, hoe goed ze haar team en school ook kent, in de eenzaamheid van haar kamertje kan doen. En ook niet iets waar een adviseur n.a.v. enkele uren observeren en inlezen op school een constructief en werkbaar idee over kan hebben.

Het is iets waar het hele team actief , met hart en ziel, bij betrokken moet zijn. En dan niet vanuit het idee: Alle neuzen dezelfde kant op: Nee, laten alle neuzen vooral niet dezelfde kant op staan! Dan worden er, zoals Surowiecki  aangetoond heeft, met elkaar alleen maar steeds grotere fouten gemaakt.

Laten we starten bij het beginpunt: We weten nu nog niet precies hoe we het aan gaan pakken, want zo ver zijn we simpelweg nog niet. Maar er is Passend Onderwijs en wij gaan kijken hoe we op deze school deze vernieuwing - zo Passend mogelijk -  in kunnen voeren. Daarbij stellen we de leerkracht centraal. Hij of zij is namelijk degene die er straks binnen de school concreet handen en voeten aan moet geven, de spil waar alles om draait. En daarvoor maken we o.a. gebruik van de inzichten van collectieve intelligentie: iedereen denkt mee, ieders stem is even belangrijk. Dus ook, of misschien zelfs juist, die van de dwarsligger. Zonder dwarsliggers is er immers geen stabiel spoor.

Passend onderwijs: De leerkracht centraal! Of, zoals Parker Palmer het zegt: Goed leraarschap kan niet gereduceerd worden tot techniek, maar vloeit voort uit de identiteit en integriteit van de leraar.

Jasja van den Brink heeft een  praktijk voor onderwijscoaching en communicatie te Hoogland. Meer op de website van Raafels.

Bronnen:
http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/passend-onderwijs?ns_campaign=Thema-onderwijs_en_wetenschap&ro_adgrp=Passend_onderwijs&ns_mchannel=sea&ns_source=google&ns_linkname=passend%20onderwijs&ns_fee=0.00, 24-01-2012
http://nl.wikipedia.org/wiki/Parlementair_onderzoek_onderwijsvernieuwingen, 24-01-2012
http://www.ouders.net/school-en-thuis/passend-onderwijs.html, 24-01-2012 http://nl.wikipedia.org/wiki/Wijsheid_van_de_massa , 24-01-2012 (voor Nederlandse uitgave: http://www.uitgeverijcontact.nl/b-436-twee_weten_meer_dan_een.html