Na documentaire Citostress: 'We zijn echt de weg kwijt in het onderwijs'

16 maart 2015

Twaalf mensen verbonden door ‘onderwijspraktijk en betrokkenheid’ zitten bij elkaar in Vossesteyn - in een ruimte van het gebouw waar hetkind in Driebergen is gehuisvest. We bekijken de nieuwe documentaire ‘Citostress’ van Ingeborg Jansen. De documentaire laat zien hoe leerlingen, ouders en leerkrachten van twee hele verschillende scholen in Rotterdam met de druk van de Cito-eindtoets omgaan. En na afloop valt er in eerste instantie een stilte. Een blog van schoolleider Karin Donkers. 'We zijn hier en daar echt de weg kwijt in het onderwijs.'

De documentaire Citostress - vanaf vandaag in de bioscopen en medio april te zien op televisie - schaar ik direct onder de kijktips. Ik ben ondergedompeld - anderhalf uur lang - in een wereld die ik  alleen ken ‘van horen zeggen’. Dat realiseer ik me als ik na de film tegen mijn buurman zeg: 'We zijn hier en daar echt de weg kwijt in het onderwijs.'
'Maar het zijn beelden die voor mij herkenbaar zijn,' zegt hij. Al snel worden ervaringen over en weer uitgewisseld. Vanuit de rol en verantwoordelijkheid als schoolleider, als leraar, als ouder.

Zonder verder in te gaan op de verschillende manieren van hoe je je kan verhouden (en kan werken) met een Cito-eindtoets, schiet nu - bijna een week later - een aantal opmerkingen uit de film door mijn hoofd. Door die opmerkingen - en nog niet eens zozeer door het gedrag van leerkrachten of ouders - realiseer ik me dat zij ieder op een eigen manier gevangen zitten in een systeem.

Leraar nadat leerlingen groep 8 plaats hebben genomen in de klas;
'Welkom, een nieuw jaar met heel veel spullen en boeken. Als ik je "nummer" noem, mag je je spullen komen halen.

Leraar:
'Hiaten zijn gaten in je kennis. Dat gaan we dit jaar oefenen en opvullen
Groep 8 is spannend, het bepaalt naar welk type onderwijs je gaat.'

Leerling:
'De entreetoets heb ik niet goed gedaan. Als ik alles op tijd af heb, dan moet het wel goed komen.'

Leraar:
'In groep 8 is het serieuzer dan andere klassen. Zo hoog mogelijk score dat maakt groep 8 zo spannend. Ze voelen bepaalde druk. Er moet veel, de druk voor CITO is er.'

Leerling:
'Altijd goed presteren. Dat moet op voetbal en op school. De Entreetoets ging niet goed, dat geeft veel spanning. Dit jaar moet ik mezelf bewijzen dat ik het echt kan. Dat ik hem niet weer slecht maak.'

Leraar op ouderavond:
'De leerlingen krijgen 3 of 4 keer huiswerk per week. Ze moeten wennen aan het VO. We willen niet dat CITO te veel spanning geeft want het is allemaal al erg genoeg.'

Leerling:
'Ik vind dat ik hard werk, want ik wil een goede toekomst. We maken heel veel oefentoetsen. We starten in november met 2, dan 4, dan 8 en zo gaat verder tot februari komt. Dan moet iemand me doodmaken want eind CITO telt wel mee. Het is het belangrijkste in het hele leven.'

Leerkracht in gesprek met leerling over het advies:
'We gaan het advies bespreken. Welk niveau ga je halen?'
Leerling: 'Mijn moeder zei dat ik wel Havo aan zou kunnen.'

Leraar tijdens voorlichting van een VO school:
'We zoeken niet zomaar leerlingen, we zoeken leerlingen die willen en ambitieus zijn. We zijn bezig op school om je op een hoger plan te krijgen. Nog meer uit te dagen. Jullie weten wat een zesjescultuur is? Een zesjescultuur is genoegen nemen met een zes, terwijl het maar een zes is. Wij gaan voor meer dan een zes. Jullie moeten motiveren en uitleggen waarom je naar deze school toe wil.'

Leraar:
'Een op de vijf kinderen trainen voor Cito of misschien wel twee op de vijf. Ouders willen hun kind naar het VWO zien gaan. Ze hebben er geld voor over om hulp in te kopen.'

Leraar deelt werkstukken uit en leest per leerling de cijfers voor:
'Taal een 6 en Computeren 6,5. Oh, hier gelukkig iemand die het beter heeft gedaan. Taal een 8 en computeren een 8.'  De klas klapt.

Leerling, bij Cito-training, over een VO school van zijn keuze:
'Er wordt op die school niet geloot. Wie het eerste er is, zit er op. Echt waar! De ouders gaan dan ‘s nachts voor de deur liggen hoor. Ouders gaan het echt doen. Dan ligt straks hele parkje vol.'

Reactie ouder na uitslag eindtoets:
'Moeilijk om het hem te vertellen. Hij doet zo zijn best. Kom je thuis en zeg je 525. Hij wordt dan down. Hij moet een kans krijgen, want ik weet zeker dat hij het kan.'
Leerling: 'Ik was niet erg blij, maar niet echt verdrietig.'

Herkenbaar? Ja, voor veel van ons wel!
Is dit wat we willen? Kunnen we nog anders?
Waar houdt het op?

Als ik naar huis rijd, van Driebergen naar Alkmaar, realiseer ik me hoe onherkenbaar het voor ‘ons’ is. Geen Cito, geen trainingen, geen huiswerk en dus zoveel minder stress.
Hoe zal het volgend jaar gaan, als we wel allemaal aan de eindtoets mee moeten doen?

Ik blijf bij mijn eerste reactie na de film. 'We zijn in het onderwijs wel goed de weg kwijt.' Deze kinderen/leerlingen gaan een leven lang leren tegemoet. Leren moet leuk zijn, uitdagend. We moeten leerlingen motiveren en stimuleren om het ‘beste’ uit zichzelf te halen.

Leraar, blijf dicht bij je kinderen; stel je open, luister en biedt de veiligheid om met de leerlingen in gesprek te blijven.

Karin Donkers is  schoolleider op De Cocon in Alkmaar, schrijft op haar eigen blogsite en maakt deel uit van het bloggerscollectief HetKind van waaruit ze was uitgenodigd om deze voorpremiere te bekijken.

Over de documentaire Cito-stress

Ieder jaar komen kinderen die in groep 8 zitten in een snelkookpan terecht. Ook hun ouders ontsnappen niet aan de druk van wat een cruciaal schooljaar is geworden. Toets na toets wordt afgenomen, met als belangrijkste testmoment de cito-eindtoets. Het begeerde doel is niet alleen een zo hoog mogelijke Cito-score, maar ook de toelating tot de beste middelbare school, waarvoor vaak aanvullende eisen gelden. Deze documentaire laat zien hoe kinderen en ouders van twee zeer verschillende scholen in Rotterdam met deze druk omgaan.

Eigen vertoning

U kunt ook zelf de film in uw eigen onderwijscontext afspelen. Neem daarvoor contact op met Zeppers Film.
Meer info: http://www.zeppers.nl/nl/filmnl/citostress 

www.facebook.com/citostress.

Op televisie

De documentaire wordt op 20 april om 20:25 uur uitgezonden op NPO2 door de NCRV.

Filmtheaters

Woensdag 18 maart 19:30 | LUX, Nijmegen. kaarten
met nagesprek met regisseur Ingeborg Jansen en werknemers Cito
Zondag 22 Maart 12:30 | Lantaren Venster, Rotterdam. kaarten
Woensdag 25 Maart 19:15 | Lantaren Venster, Rotterdam. kaarten
Zondag 29 maart 16:00 | Verkadefabriek, Den Bosch.
met nagesprek regisseur Ingeborg Jansen
Dinsdag 7 april 20:00 | Debatcentrum Arminius, Rotterdam. kaarten
grootschalig debat met regisseur Ingeborg Jansen en diverse debatgasten
Dinsdag 14 april 19:30. Filmtheater Lumière, Maastricht.
met nagesprek regisseur Ingeborg Jansen
Donderdag 16 april | De Balie, Amsterdam.
debat met regisseur Ingeborg Jansen en diverse debatgasten

Over Ingeborg Jansen

Ingeborg Jansen studeerde in 1991 af aan de NFTVA (documentaire en montage) en in 2010 aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam (Master Strafrecht). Ze is sinds 1991 onafhankelijk documentairemaker en werkte oa voor de series VPRO Veldpost (winnaar NIPKOV Schijf 1996), Sportpaleis de Jong (VPRO) en ‘Ondertussen in Nederland’ (Holland Doc/HUMAN). In 2013 maakte ze in samenwerking met Zeppers de film Kinderen met Kopzorgen.