Moeite doen voor alle slachtoffers – samen dieper kijken, vanuit verbondenheid en verantwoordelijkheid, vanuit veiligheid en kwetsbaarheid’

3 september 2016

Gedrag is de expressie – een uitdrukking van een impressie. Vanuit dit oogpunt kijkt docent Joris Arts naar de pestdynamiek, naar pester en gepeste. Beiden zijn slachtoffer, vertegenwoordigen twee kanten van dezelfde medaille, hebben allebei aandacht nodig. Zijn blog: ‘Als docent moeite doen voor alle slachtoffers – samen dieper kijken, vanuit veiligheid en kwetsbaarheid.’

Als ouder, als docent en ook ik als anti-pest coördinator op school ben geneigd om direct te veronderstellen dat een leerling die gepest wordt het slachtoffer is. Deels.

In een situatie waarin er sprake is van pestgedrag volgt er regelmatig een gesprek waarin zowel de gepeste, de pester als de mentor en eventueel ouders bij worden betrokken. De gepeste wordt gezien als het voornaamste slachtoffer. De gepeste wordt tegen zijn of haar zin buitengesloten, getreiterd en/of geïntimideerd. Veel hulp gaat naar het slachtoffer. Maar is het niet zo dat een pester ook tegelijk vooral slachtoffer is? Hij of zij wordt misschien niet elke dag op school buitengesloten of getreiterd, maar heeft ook een probleem. De pester weet niet beter dan iemand buiten te sluiten om zijn of haar eigen positie in de groep te versterken. Beperkte visie.

Gedrag is de expressie van een impressie. Een weerspiegeling van een gevoel, een indruk. Pesten is gedrag van een leerling die zo sterk het gevoel heeft zelf niet buitengesloten te willen worden, en zijn eigen positie in de groep op deze manier denkt te verstevigen. Daarnaast is een pester in aanraking gekomen met sterke, negatieve gevoelens. Een pester beleeft de corrigerende en afwijzende wijsvinger van de docent als geen ander. Wanneer gedrag inderdaad de expressie van een impressie is, blijft de negatieve spiraal in stand en blijft dit tot uiting komen richting de gepeste leerling.

Je kunt dus de vraag stellen hoe je als school – als betrokkene het beste met pestgedrag om kan gaan. Straffen is een neiging, het meest eenvoudig voor veel mensen. Een pester doet iets wat niet mag, dus een straf volgt. Dit vergt weinig aandacht en zorg van een docent. Het lijkt een oplossing. Maar wanneer je als uitgangspunt neemt dat niemand buitensluiten een elementair beginsel in een samenleving is, zou ook een pester hulp moeten krijgen. Hulp  op basis van verbonden en verantwoordijk in de wereld zijn, op basis van bewustwording.

In het ‘hoe dan’ ligt vervolgens een mooie uitdaging. Als docent moeite doen voor alle slachtoffers – samen dieper kijken, vanuit veiligheid en kwetsbaarheid -  Daar ligt de ruimte, de ontwikkeling, een oplossing voor de langere termijn.

Joris Arts is docent lichamelijke opvoeding, mentor en anti-pestcoördinator op het Fioretti College in Veghel.