Mindfull lesgeven: 'Aan echte boosheid ruimte geven, zonder dat je controle over woorden verliest'

7 augustus 2013

Een rustmoment inlassen, lichaam en geest kalmeren, heeft geregeld een gunstig effect op de klas van Tineke Spruytenburg. Maar soms werkt zelfs zo'n mindfull moment niet. 'Als de woede ruimte kan krijgen, zonder dat je de controle over je woorden verliest, dan kan er ook 'verbinding' ontstaan. Dan is geweldloos schreeuwen schadevrij.'

De eerste maand met de nieuwe groep zit erop. Het fundament voor een werkbare relatie met de leerlingen is gelegd, al moet het cement nog harden. De onderbreking vanwege familie-omstandigheden was vanuit de leerlingen bekeken bepaald niet gemakkelijk. Ze hadden net een glimp opgevangen van de nieuwe structuur en cultuur, om vervolgens een week in andere groepen op bezoek te gaan of thuis de tijd door te komen.

Als jouw brein signalen anders opvangt en vertaalt, dan de grote massa - zoals bij onze leerlingen veelal het geval is - dan valt zoiets gewis niet mee.

Gisteren was een 'shift in energy' voelbaar. 's Ochtends was de onderwijsassistente in de buur-groep, bij ons moesten nog toetsen worden afgenomen. Met de 'rode-stip-want-de-juf-heeft-al-haar-aandacht-nodig-voor-de-toetsleerlingen', dus red jezelf met behulp van je klasgenoten. Met twee bladzijden taalwerk en een 'wat-doe-je-als-je-klaar-bent-opdracht', lukte het de meeste leerlingen uitstekend om stil te werken.

Het was niet de eerste keer dat het mogelijk was om op deze manier rustig bezig te zijn. Maar het blijft nog wel uitzonderlijk, dus iets om te vieren. Dit soort ervaringen maken me overmoedig en enthousiast. Mijn geest zat al te spinnen bij de gedachte aan het nieuwe Roald Dahl voorleesboek dat klaar lag en ik haalde de zak chips bij wijze van spreken al uit de kast.

Te vroeg gejuicht.

Eén prikkel is voldoende om onrust te wekken en kan de hele groep als in een draaikolk meeslepen. Als ik alert genoeg ben en me niet laat leiden door gedachten en emoties, zorgen en plannen, ja zelfs niet door het enthousiasme dat in me rondwaart, ga ik rustig op mijn kruk zitten. Ik doe een one-moment meditatie en kalmeer mijn lichaam en geest. In een mum van tijd reageert een groot deel van de groep hier op. Sommigen manen anderen tot stilte of draaien zich om, zodat ze de prikkels die er nog zijn reduceren.

Het is nog niet zover dat alle dertien kinderen meeglijden op de energie van rust die zo wordt opgebouwd, een enkeling lijkt er zelfs tegen in verweer te komen. Gisteren lukte het mij niet om echt een mindful moment neer te zetten... vermoed ik... Of er waren andere condities onvoldoende om de groep te kalmeren en het bleek niet mogelijk de orde te herstellen. Ik sprak en werd niet begrepen, niet gehoord en niet gezien, totdat ik mijn stem verhief en consequenties verbond aan het gedrag van de leerlingen die me niet hoorden in de vorm van straf.

Ai.... dat doet pijn!

Zo wil ik niet reageren. Ik geloof niet in 'als je..., dan ....' als middel om een klas te sturen. Vooral niet een klas vol niet-neurotypische leerlingen!

Au Au AU! Ik voelde woede opkomen, onmacht, want mijn behoefte aan liefdevolle vriendelijkheid in de omgang met de kinderen werd niet vervuld. Ik draaide me om en met mijn rug naar de klas, riep ik dat ik kwaadheid voelde. Ik plaatste mijn handen bewust op mijn heupen om mijn silhouet scherper te laten uitstralen dat het even helemaal mis met me was. 

In een flits realiseerde ik me dat ik 'verbindend' kon communiceren wat er nu in mij omging, dat de woede ruimte kon krijgen, zonder dat ik de controle over mijn woorden zou verliezen en dat geweldloos schreeuwen schadevrij is.

Ik zette me op mijn kruk en keek de groep rond, elf van de twaalf kinderen keken naar mij.  Ik vertelde de groep dat lesgeven mijn passie is, mijn hobby; dat ik dat heb gekozen omdat ik ervan hou om met kinderen om te gaan. Ik zei - hard en duidelijk - dat ik in de tien jaar dat ik voor de klas sta 'nog nooit' op deze manier (als je..., dan)  gestraft heb en dat ik dat ook niet wil. Ik riep dat ik een juf wil zijn die kinderen helpt als zij dat nodig hebben, die naar hen luistert en probeert om samen een oplossing te vinden voor de problemen en obstakels die zij tegen komen.

Op het ene jongetje na, die te veel zorgen aan zijn hoofd heeft momenteel om zijn oren naar buiten te kunnen richten, was iedereen stil. Ik deelde blaadjes uit met de opdracht daarop aan te geven wat voor soort juf je wilt en welk gedrag daarbij ondersteunend kan zijn, met woorden of getekend, dat maakte mij niet uit.

Mijn geest stelde een valse noot voor. Deze klonk ongeveer als 'als jullie geen juf met aandacht willen, dan kappen we toch' en ik glimlachte er tegen. Zover krijg je me niet, antwoordde ik mijzelf. Dat is nou precies wat ik NIET wil zijn/doen/zeggen. Ik heb een paar vellen gezien en die zeiden me genoeg voor het moment.

Toen we na de lunch  zwemles hadden, hing er in de groep een andere energie: lichter, vrolijker, veiliger  Er was een sneeuwbalgevecht mogelijk na terugkeer op school en de zak chips kwam ook uit de kast! Is het een opmaat?

Lees verder

 Tineke Spruytenburg schrijft op haar blog over onderwijs en bijzondere kinderen.