Met een jetlag-gevoel in de schoolbanken

4 juni 2017

Het is een populair gespreksonderwerp onder ouders: kinderen en hun smartphones. Het whatsappen lijkt dag en nacht door te kunnen gaan en als het mag, gaat de telefoon ook mee naar bed, waardoor kinderen soms met een soort jetlag in de schoolbanken zitten de volgende dag. Pascal Cuijpers, zelf docent, pleit voor een betere balans tussen rust en arbeid op school, in de vorm van een pilot 'luieren na de lunch'.

Iedereen weet dat een goede nachtrust van essentieel belang is voor het functioneren overdag. Uit het onderzoek ‘Jij en je gezondheid’, dat de GGD elk jaar uitvoert, kwam onlangs naar voren dat een derde van de Amsterdamse vijftien- en zestienjarige scholieren kampt met een slaaptekort en een vijfde van de dertien- en veertienjarigen. Opmerkelijk was dat het hierbij vooral ging om meisjes en dat dit niet slechts een Amsterdams probleem betreft.

Veel kinderen geven aan dat ze meestal pas na middernacht proberen te gaan slapen, wat uiteindelijk nog niet zo makkelijk blijkt te zijn in de praktijk. Vaak duurt inslapen lang door overmatig gepieker of een druk gevoel in het hoofd. Externe factoren spelen tegenwoordig ook een rol. Zoals bijvoorbeeld het urenlange gebruik van de smartphone, waarbij het app-verkeer ook laat in de avond en ’s nachts non-stop doorgaat, net als het kijken van series via Netflix. Deze ‘schermarbeid’ heeft naast een verslavende werking ook nadelige gevolgen voor de aanmaak van melatonine, een stofje dat ’s avonds wordt aangemaakt en helpt bij de regulering van het slaap-waakritme. Daarnaast wordt deze stof in de puberteit en de adolescentie door veranderingen in het lichaam steeds later afgescheiden, waardoor de jongeren hun slaapritme verschuiven. Het gevolg is dat ze elke ochtend in meer of mindere mate kampen met een soort jetlag-gevoel.

Naast deze natuurlijke slaapstofjes in het lijf is ook het gepersonaliseerd consumeren een boosdoener in dit geheel. Het gaat wellicht te ver om de huidige technologieën verwijten te maken met betrekking tot verminderd presteren van leerlingen op school. Dat ze bijdragen aan minder concentratie, vermoeidheid en een verstoord slaapritme is echter evident aan het geschetste probleem. Dat we continu en overal met elkaar in contact (kunnen) staan, werkt ook bijkomende problemen in de hand die het welbevinden van jeugdigen kunnen aantasten. Denk aan online schelden, buitensluiten en een verkeerde interpretatie van bepaalde teksten en/of emoticons die kunnen verschijnen op het beeldscherm. Dit kan kinderen kwetsbaar en onzeker maken. Tevens is de drang om niets te missen erg aanwezig. De term ‘FOMO’ (Fear Of Missing Out) heeft dit probleem zelfs een officieuze naam gegeven. Ook het eindeloos ‘on demand’ kunnen kijken van series en films, onuitputtelijk muziek downloaden of 24/7 kunnen gamen speelt mee. Het is een oneerlijke competitie in de vorm van vraag en aanbod, waarbij de jeugdige consument helaas vaak het onderspit zal delven, ten opzichte van het aanbod.

Naast experimenten met het verleggen van de aanvangstijden op scholen, spelen wereldwijd tegenwoordig ook grote bedrijven als Google, Uber en Ben&Jerry’s en zelfs chemiebedrijf Sabic in Bergen op Zoom in op het zoeken naar balans tussen rust en arbeid. Zogenaamde ‘dutjesruimtes’ zouden moeten zorgen voor een betere productiviteit onder het personeel. De rustplekken mogen maximaal een half uur worden gebruikt voor een power-napje, waarna een wekker afgaat en men weer als herboren aan de arbeid mag. Het dutje geeft een productiviteitsboost, meer concentratie, minder stress en meer creativiteit. Met deze kennis zou het toch een prachtig experiment zijn wanneer scholen zouden kunnen voldoen aan deze faciliteiten. Een pilot ‘luieren na de lunch’ is hierbij dan bijvoorbeeld ook een voorstel voor scholen die zich geroepen voelen om tegemoet te komen aan de veranderende slaapbehoefte van de puber en adolescent en het werkethos van het personeel. Een half uur hiervoor inlassen moet roostertechnisch ook haalbaar zijn. Want tegen de gepersonaliseerde online wereld kunnen we niet meer opboksen. Het bieden van kansen in de vorm van een rustmoment ten behoeve van de concentratie moet echter haalbaar zijn. Mits de telefoons en tablets eveneens voor een half uurtje in de slaapstand staan natuurlijk.

Vraag van de redactie:
In hoeverre denk jij dat dat ‘luieren na de lunch’ haalbaar is? En denk je dat het nodig is of bijdraagt aan het welzijn van pubers? Zijn er ook andere pedagogische interacties denkbaar waarmee we het probleem van de smartphones en Netflix hanteerbaar kunnen maken? Kortom: wat denk jij? Laat het weten in de reacties, op Facebook of onder dit artikel!

Pascal Cuijpers is docent beeldende vorming en faalangstreductietrainer. Hij publiceert o.a. in dagbladen, tijdschriften en onderwijsmagazines. Hij schreef ook een boek, met de prikkelende titel ‘Leraren hebben meer vakantie dan mensen die werken‘.