Lesgeven in Laos: 'De eerste dagen ben ik volledig onthand, daarna komt de ruimte. Doelen heb ik in mijn hoofd, lesplannen in mijn schriftje.'

26 september 2015

Lerares Nynke Bos woont sinds een paar weken in Laos en geeft een impressie van haar eerste werkweken op de lokale school. De manier van werken, de doelen, de inrichting van het schoolgebouw, de planning: alles is anders. En dan vooral die computer, dat beeldscherm waar zij in Nederland uren achter zit, is nu nauwelijks beschikbaar. En tot haar verbazing en opluchting, ontstaat er al snel ruimte. 'Er drukt geen stapel 'papierwerk' op mijn schouders. Differentiatie breng ik subtiel aan door mijn vraagstelling aan te passen aan het niveau van iedere leerling. Doelen heb ik in mijn hoofd, lesplannen in mijn schriftje.' 

Wat mij in Nederland tegenstond aan mijn werk als leerkracht was de grote stapel papierwerk. De planning, de handelingsplannen, het ontwikkelingsperspectief, de leerlijnen, het invoeren van toetsresultaten in het leerlingvolgsysteem. De schriftelijke aanvraag van therapieën, onderzoeken, indicaties en het invullen van gloednieuwe arrangeerdocumenten. Uren achter het beeldscherm. Het beeldscherm, want papierwerk klinkt romantischer dan het is, er komt eigenlijk geen papier aan te pas. En dan is daar ook nog De Werkmail. Keek ik een dag niet - jawel,  dat is mij wel eens overkomen - was de inbox vol met dringende zaken gemarkeerd met rode uitroeptekens die allen om onmiddellijke actie vroegen. Allemaal belangrijk, maar zou het werk van de leerkracht niet vooral lesgeven moeten zijn? Er zijn met de leerlingen en hen begeleiden in hun ontwikkeling?

Nu ben ik in Laos. Ik werk op een lokale school in de hoofdstad. Een school die werkt vanuit een open, humanistische visie en aandacht heeft voor de creatieve en spirituele ontwikkeling van het kind. En dat is een hele uitdaging in een land met zo'n gesloten cultuur als hier. In een land waar ouders hun schoolkeuze maken op basis van de betaalbaarheid van het onderwijs en de staat van het schoolgebouw. Een land waar de lerarenopleiding nog in de kinderschoenen staat. Een land waar leerlingen geacht worden te leren door te luisteren naar de leerkracht en haar te herhalen. Ik ben gevraagd de leerkrachten van deze school, die open staan voor verandering, te ondersteunen in het ontwikkelen van hun didactische vaardigheden.

De collega's met wie ik direct samenwerk zijn de drie English teachers en de yogadocente die ook ondersteunt bij de Engelse lessen. Onze samenwerking richt zich vooral op het gezamenlijk voorbereiden en vormgeven van het projectonderwijs. De eerste twee groepen van de middelbare school krijgen vijf uur per week Engelstalig onderwijs waarbij vakken als geschiedenis, muziek, tekenen, handvaardigheid en ict geïntegreerd worden in de vorm van een project. Het voornaamste doel van het project is dat de leerlingen zich een mening durven vormen en zich zullen uiten, en daar het liefst ook nog Engelse woorden aan kunnen geven. Een mooie uitdaging!

Bij de eerste brainstormsessie wil ik het liefst meteen weten wat we zullen gaan doen, hoeveel weken we aan ieder onderwerp gaan besteden. Wat doen we per week, per les, welke doelen stellen we? Wat verwachten we van het eindproduct? Laten we onze planning en doelen visueel maken voor de leerlingen zodat ook zij weten waar aan gewerkt wordt!

Hier moet ik gauw van terug komen. Planningen gaan niet verder dan een week. 'We zien wel hoe het loopt. Laten we niet te hoge eisen stellen want het moet natuurlijk ook leuk zijn.' Cultuurdingetje? Nou moet ik zeggen dat de werkruimte zich ook niet leent voor mijn werkwijze. De English room wordt gebruikt door de Engels docenten om lessen voor te bereiden, maar ook als lunchplek en hanghoek. Er  wordt bijgekletst, koopjes van de markt worden uitgestald en uiteraard wordt er op een lange warme dag ook wel eens een dutje gedaan.  Qua inrichting telt de kamer vier bureautjes en één laptop. Maar die laatste is er meestal niet. Het blijkt de enige computer te zijn die beschikbaar is voor het volledige team. Bovendien wordt de laptop ook gebruikt om aan te sluiten op een beamer en rouleert het digitale duo tussen de klassen.

De eerste dagen ben ik volledig onthand. Hoe kan ik mijn lessen voorbereiden? Wat doe ik aan het bureautje als mijn ogen geen beeldscherm hebben om naar te kijken, mijn vingers geen toetsenbord om te Googelen, ik geen les uit mijn mouw kan schudden in Word,  ik op inspiratieloze momenten  mijn werkmail niet door kan scrollen? Ik haal diep adem. Ik ben niet voor niks in Laos. Ik ben gekomen om te zien hoe het anders kan. Laat ik dus even rustig bekijken hoe dat gaat, lesgeven zonder uitgetypte doelen, zonder planning waar geen speld tussen te krijgen is, zonder digibord.

Na een paar weken begin ik ruimte te voelen. Er drukt geen stapel 'papierwerk' op mijn schouders. Dat geeft mij de tijd om op een creatieve manier vorm te geven aan het projectonderwijs. Ik ga aan de slag met grote vellen papier, met kleurtjes, lijm en een schaar. In de lessen laat ik mijn collega's zien hoe ik spelvormen, liedjes en voorleesboeken inzet om de leerlingen actief betrokken te houden. Ik krijg ze aan het praten met mijn geknutselde Question-dice. Ik laat ze voorzichtig hun mening vertellen door met groene en rode kaartjes te wapperen.  Differentiatie breng ik subtiel aan door mijn vraagstelling aan te passen aan het niveau van iedere leerling. Doelen heb ik in mijn hoofd,  lesplannen in mijn schriftje.

Als ik het ingesleten spoor maar een millimeter kan verleggen dit jaar ben ik al tevreden. Een mooi moment is wanneer de homeroomteacher - vaste leerkracht van de groep die vrij heeft als ik lesgeef -aansluit bij mijn les en naast een leerling in de bank schuift.

Werk aan de winkel hier in Laos. Maar ook in Nederland. Hoe zou de ideale middenweg eruit zien?

Nynke Bos werkt op een lokale school in Laos, hier is meer informatie over haar te vinden.