'Leraren werken 'in het wild' en moeten vooral vertrouwen op de intuïtie'

14 maart 2014

'Kunt u mij daar achterin verstaan?' vroeg Kees van der Wolf eens aan de achterste rijen van een volle collegezaal. 'Ja, maar het is niet storend!', luidde het antwoord. Daar begon de fascinatie van de hoogleraar voor gedragsproblemen, grapte hij. Op de NIVOZ-onderwijsavond - in maart 2014 - lichtte hij aan de hand van treffend onderzoek aangevuld door casussen en muziek toe, wat het betekent om een leraar te zijn. Een frontliniewerker, midden in het veld en nooit los van de context. Een 'klassiek college', luidde Luc Stevens conclusie van de avond. 

'Frontliniewerkers zijn beroepsbeoefenaren die in het primaire proces van de maatschappelijke dienstverlening werkzaam zijn en direct contact hebben met burgers' (Bruining, 2006).

Minder statig geformuleerd: politiemensen, verplegers, huisartsen en leraren staan op de rafelige grens van het 'systeem' en de echte, grillige alledaagse werkelijkheid. Ze staan letterlijk in twee werelden: ze zijn het verlengstuk, de laatste buitenpost, van het systeem. En de politiek en de maatschappij verlangen en eisen van alles van deze fronliniewerkers. Maar tegelijkertijd staan ze met hun voeten in de klei, en blijkt het contact met patiënten, burgers, leerlingen toch altijd weer grilliger dan alle protocollen, regels en theorie kan ondervangen.

Zoals de Amerikaanse honkballer Yogi Berra het ooit treffend samenvatte: 'In theory there is no difference between theory and practice; in practice there is'. Puntiger had Johan Cruijff het niet kunnen zeggen.

Er schuilde kracht in die start van Van der Wolfs betoog. De leraar doet het zelf. Dienstbaar aan een samenleving, die hem of haar nooit helemaal voldoende kan indekken. Leraren werken, kortom, 'in het wild'. En hoewel er behoefte is aan een formule die oplossingen biedt ('Als kind gedrag X vertoont, pas dan ingreep Y toe'), falen dit soort richtlijnen in de complexe realiteit van alledag. Deze sleutelrol en de complexe aard van het werk illustreerde Van der Wolf aan de hand van het plaatje hierboven.

Gedurende de avond zoomde de gedragsspecialist in op twee zaken: enerzijds wat de wetenschap aan theoretische bagage kan bieden aan de frontliniewerker en anderzijds wat aspecten zoals intuïtie, improvisatie en emotie de leraar kunnen brengen.

Van de Wolf concludeerde dat Nederland in de klassieke Griekse (en Nietzschiaanse) tegenstelling van Apollo (god van de zon, dromen en rationaliteit) versus Dionysos (god van wijn, extase en intoxicatie), geen balans heeft gevonden en haar heil zoekt bij het veilige van Apollo's eigenschappen.

Marjolein, Tim en de onderwijzer

Van der Wolf sloot de avond passend af met muziek van Max Douw, over Marjolein, Tim en de onderwijzer.

'Dat ben jij, jij kent haar taal goed en ook ken jij haar verhaal goed. Dat ben jij, je bent geen dokter en ook zeker geen verpleger en toch op elke situatie goed bedacht.'

NB. Kees van der Wolf overleed eind 2014 op een trip naar Curacao, op 70-jarige leeftijd.

 

 

Twitter

Een greep uit alle reacties op Twitter die volgden op het verhaal van Van der Wolf:

Over frontliniewerkers in #onderwijs Experts weten zonder te weten hoe ze dat weten. Intuïtie onderschat. @hetkind @NIVOZ Kees van der Wolf

— Villa Academie (@VillaAcademie) March 13, 2014

Een risicoleerling is een leerling die risico loopt. We kunnen kinderen er niet tegen beschermen. We moeten ze ermee leren omgaan. #NIVOZ

— Lambert van der Ven (@lambertven) March 13, 2014

Kees van der Wolf laat het evidence-beest van @michadewinter los in theater Maitland. @hetkind @NIVOZ pic.twitter.com/K4ZRBQd56j

— Gérard Zeegers (@GZeegers) March 13, 2014

Mooie vraag aan kinderen over welbevinden "Bevinden jullie je wel?" Start van lezing Kees van der Wolf @nivoz @hetkind

— Villa Academie (@VillaAcademie) March 13, 2014

Experts ‘weten’ zonder te weten hoe ze dat weten #hetkind “ik weet precies wat ik doe, alleen uitleggen wat ik doe is me te moeilijk”

— Marcel Kesselring (@Marathonkeje) March 13, 2014

Intuitie is verbonden met emotie: bij spanning, boosheid neemt intuitie af! Vanderwolf onderwijs avond #nivoz #hetkind

— hetkind (@hetkind) March 13, 2014

Gedragsmoeilijke leerlingen leiden tot negatieve emoties, waardoor de kans groter is steeds opnieuw dezelde irritatie te ervaren

— NIVOZ (@NIVOZ) March 13, 2014

Referenties:

Bruining, T. (red.) (2008). De logica van vraaggericht leren. Antwerpen: Garant