Learning dreams en jonge, kwetsbare kinderen: ’Hoe kun je weer verliefd op leren worden?’

7 juni 2016

Jerry Stein is de grondlegger van ‘Learning Dreams’, een Amerikaanse organisatie die aan een lerende cultuur werkt door met ouders en gezinnen aan de slag te gaan met hun dromen. In Nederland heeft Stadslink in Den Haag de methode geadopteerd en ingevoerd. Docente Inge Spaander sprak Stein in de Hofstad. ‘De kunst is om de ware interesse te vinden van jonge, kwetsbare mensen. Vraag en bouw daar dan op door.’

Jerry Stein was een van de sprekers bij de Masterclass ‘Kwetsbare jongeren en toekomstdromen’ dat op 31 mei werd gehouden door project De Toekomst en Stadslink.

‘Ik ontmoet Jerry Stein op een terras in Den Haag. Hij drinkt thee met drie schrijven citroen. Zijn - per mail - aangekondigde verkoudheid speelt hem parten, maar het weerhoudt hem er niet van om in een spraakwaterval te verzeilen over zijn project, zoals hij tevoren ook waarschuwde. ‘Lang niet al mijn studenten vinden mij ook een prettige docent. Ik begin de les met een zin die pas eindigt aan het eind van de les. Soms probeer ik met een schema wat structuur aan te brengen in de les, maar dan brengen hun vragen mij toch weer van het schema af. Als je me niet kunt volgen, moet je het maar gewoon zeggen.’

‘Zijn verhaal is prima te volgen, maar een interview wordt het nergens. Jerry Stein beantwoordt vragen al voordat je ze gesteld hebt. Als we afscheid nemen blijf ik stilletjes achter, overrompeld door een man die zijn eigen learning dream met ongebreideld enthousiasme verkondigd.’

De warmte van een gezin.

‘Toen ik veertig was bedacht ik me: wat wil ik nog doen in dit leven? En ik kon maar één ding bedenken: ik wil andere mensen de ervaring van warmte meegeven die mijn moeder mij heeft meegegeven. In die periode werd ik gevraagd om een tutor-programma op te stellen voor jongeren die uitvielen op school . En waar ik tot mijn 35ste nog niet eerlijk had durven zijn, durfde ik dat nu wel. Ik zei nee. Die programma’s zetten we al tientallen jaren op en ze helpen nooit.’

‘Wat ik dan wel wilde, vroegen ze. Die vraag had ik niet verwacht. Ik had wel een idee. Een idee dat aansloot bij mijn net ontdekte wens en mijn ideeën over jeugdwerk, dat niet per se aansloot bij de gangbare ideeën en manier van werken. Míjn plan was een plan van de lange termijn. Ik dacht zelf aan vijf jaar, maar omdat ik daar nooit geld voor zou krijgen, zette ik het op drie jaar. Dat vonden ze ook al bizar lang. En welke doelen bereik je dan? Hoop, zei ik, gewoon een klein beetje hoop.’

Verliefd op leren

‘De meeste scholen zijn heel goed in het onderwijzen van leerlingen die al in de leerstand staan. Maar het is lastiger voor ze om leerlingen die dat niet staan ook aan het leren te krijgen. Misschien omdat ze er geen tijd en middelen voor hebben? Misschien omdat het programma het niet toe laat? Ik weet het niet, maar ik besloot dat ik ergens anders wilde beginnen.’

‘De meeste jongeren die het niet goed doen op school komen uit gezinnen met problemen, gezinnen uit lastige wijken, met weinig geld, en weinig uitzicht op verbetering. De ouders zijn niet bezig met leren, en hun kinderen dus ook niet. Die ouders aansporen om te helpen met huiswerk, naar school te komen, betrokken te zijn, is niet genoeg. En ze met pizzacoupons omkopen om iedere dag met hun kind te lezen, wat op sommige scholen écht gebeurt, is ook geen oplossing. Ze moeten zelf weer ervaren hoe mooi leren is. Zodat ze hun kinderen die ervaring kunnen meegeven. Leren is overal om ons heen, het is zo simpel, het is overal. Maar je hebt wel steun nodig bij dat leren. Van je ouders, je omgeving, alleen dan kun je ervaren hoe leuk leren is.’

‘Als ik mensen train in onze methode begin ik met ze op te laten schrijven wat hun mooiste leerervaring is geweest, daar spreken we dan over. Bijna nooit zijn dat ervaringen gekoppeld aan school. En soms zijn het ook heftige ervaringen. Iemand schreef ooit dat hij de periode nadat hij zijn been verloor, als de mooiste leerperiode uit zijn leven zag.  Bijna altijd zijn er ook andere mensen betrokken bij zo’n leerervaring. Als klankbord of als inspirator. Leren doe je niet alleen. Maar hoe zorg je ervoor dat iemand, ongeacht zijn situatie en inkomen, weer verliefd op leren kan worden?’

Wat is jouw learning dream?

‘Ik wilde de ouders laten ervaren hoe leuk en gemakkelijk leren is, zodat ze hun kinderen dat mee konden geven. Dus daar ging ik - blanke man met baard - de wijken in. ‘Dat lukt je nooit,’ werd er gezegd, ‘mensen mee laten doen.’ Maar het lukte me heel vaak wel. Ik zocht ingangen via jeugdwerkers, wijkagenten en anderen die al in de wijk aan het werk waren. Door hun naam te kunnen gebruiken kreeg ik dan vaak een minuutje aandacht, door het kiertje van de deur. Vertrouwen winnen is vaak moeilijk, maar dat bewijst ook dat die ander eigenlijk een slim iemand is. Ze zijn eerder niet goed behandeld, of er zijn beloftes niet nagekomen door andere helpende handen. Dus waarom zouden ze mij vertrouwen? What’s the catch, vroegen ze vaak. Wat wil je er voor terug hebben? ‘Niks,’ zei ik dan, ‘je mag op ieder moment weer stoppen. Het enige wat ik vraag is dat we, als jij een tijdje bezig bent met jouw learning dream, ook met jouw kinderen over hun learning dreams gaan praten.’

‘Zo ging ik dus aan de slag. Keep your dayjob, want geld verdienen deed ik er niet mee. En fondsen werven was ook niet gemakkelijk. Maar ik ging door. Als ik in een wijk een paar mensen had die meededen, kwamen er vanzelf meer. Ze hoorden van andere mensen dat ik te vertrouwen was.’

‘Kan ik zeggen dat ik bepaalde doelen bereik met mijn methode? Ik denk dat veel van de doelen die vaak worden gesteld niet juist zijn, te veel gericht op harde, onhaalbare, resultaten. Als ouders mij naar een jaar vragen mee te gaan als ze voor het eerst naar een bijeenkomst op de school van hun kinderen gaan, heb ik een doel bereikt. Als ik zie dat de dochters van een groep Somalische moeders allemaal keihard hun best doen op school, omdat ze dokter of rechter willen worden. En ze doen dit met behoud van hun eigen cultuur, gesteund door hun moeders, heb ik een doel bereikt. Heel vaak duurt het traject helemaal geen drie jaar, maar vinden mensen na twee jaar hun eigen weg. Dat is een succes. Meetbaar of niet, dat vind ik dan niet zo belangrijk. Waar het omgaat is dat je mensen laat zien dat de samenleving hun dromen belangrijk vindt, ze wil steunen bij het nastreven van die dromen. Op die manier trek je ze de samenleving in.’

Het droomgesprek

‘Het is niet gemakkelijk je droom uit te spreken. Maar inmiddels hebben we een methode ontwikkeld om die dromen te vinden. Een methode die we iedere keer weer blijven verbeteren. Ik geloof er niet in dat je eerst een idee moet hebben, of een wetenschappelijke basis. Het is een pingpongspel. Je combineert je ervaringen met je ideeën, met dingen die je leest, en zo ontwikkel je verder.’

‘Sommige mensen weten vaak niet eens meer wat hun droom is. Of ze zeggen wat ze denken dat de ander wil horen. Maar de kunst is om de interesse te onderzoeken van mensen en vraag daar dan op door. In een eerste gesprek kom ik soms samen tot drie learning dreams. Maar uiteindelijk blijkt er dan nog een vierde te zijn. En dat is dan de echte droom die mensen hebben.’

‘Het belangrijkste is de manier waarop je die gesprekken voert. Ik zeg altijd dat het moet zijn alsof je een neef of nicht ontmoet die je al lang niet hebt gezien, maar die je wel altijd aardig hebt gevonden. Je bent dus echt geïnteresseerd in de ander, en je wilt echt verbinding maken. Als iemand zegt dat ze van honden houdt, schrijf je dat niet meteen op, dan vraag je verder. ‘Oh, mijn zoon heeft ook een hond, had jij toen je jong was ook een hond?'

‘Als er een droom in kaart is gebracht, gaan we die droom niet zomaar realiseren. We onderzoeken hoe we de informele netwerken in de buurt kunnen inzetten om deze droom waarheid te laten worden. Vaak hebben mensen dromen die ik ook niet voor ze kan realiseren. Ik ben geen kunstenaar. Dus toen iemand kunstenaar wilde worden, ging ik mijn netwerk bevragen. En dan gebeuren er mooie dingen. Ik belde een buurthuis dat cursussen gaf en vroeg daar om tips. Zij wisten nog wel een gepensioneerde kunstenaar die tijd genoeg had en kon helpen.’

‘Een collega had eens een gitaar op de kop getikt voor iemand en bracht die met de bus naar de persoon die gitaar wilde leren spelen. Onderweg raakte ze in gesprek met drie jongens die gitaar speelden. Uiteindelijk kwam ze op de plek van bestemming aan met een gitaar en een gitaarleraar.’

‘Het is echt niet altijd gemakkelijk. Ik begeleidde eens een groep jongeren die tegen het criminele aan schuurden. Zij waren gewend geraakt aan het niet gehoord en gezien woorden door de school en de samenleving. Ze gingen er vanuit dat dat ook nu weer zo gebeuren. En ze kregen al snel gelijk. Een van de eerste ideeën die ze wilden uitvoeren stuitte meteen op een keiharde nee. Ik leerde ze: The fun doesn’t begin ‘til we hear a no. Uiteindelijk leerden ze dat je ook via omwegen soms je doel kunt bereiken.’

‘We zorgen dus dat mensen steun in hun omgeving krijgen bij het najagen van hun droom. We maken bij ieder gesprek afspraken over wat zij zelf gaan ondernemen, maar ook over wat wíj gaan ondernemen. Het is belangrijk om warme informatie te delen. Niet het nummer van een fietsenmaker die jij toevallig kent, maar in kaart brengen wie zij kennen die hen kan leren fietsen te maken. En daar dan samen heen. We doen het samen. Zo creëer je die omgeving waarin leren leuk is en succesvol kan zijn.’



‘We zijn lang onder de radar gebleven met ons project. Ik hoef niet groot te worden, of franchises te beginnen. Maar een paar jaar geleden zocht het nationale programma Big Brothers, Big Sisters contact met ons. Big Brothers, Big Sisters is een mentorproject waarbij kinderen die weinig steun van thuis krijgen al jong worden gekoppeld aan een mentor, die als broer of zus fungeert. Vaak verwaterde dat contact als het kind in de tienerleeftijd raakte en dat wilde men voorkomen. Ze wilden de manier van praten over learning dreams integreren in hun eigen aanpak en dat werkte wonderwel.’

‘Ook in Belfast en Den Haag gaat men nu gebruikmaken van onze methode. In Belfast integreren ze het in hun bestaande methode, in Den Haag nemen ze het hele project over. En ja, dat wordt door een school gedaan, basisschool De Zuidwester in Den Haag. Een prachtige school die al heel veel contact met ouders heeft en het belang van een echte relatie inzien.’

‘Ik hoef geen geld te verdienen, wil geen franchises. Iedereen die onze methode wil gebruiken, mag dat doen. Ik geloof echt dat het een toegevoegde waarde kan zijn. Het is niet de enige juiste methode, maar wel een methode die werkt. De oude manieren die mensen bond in een samenleving - religie, kleine dorpen - zijn er bijna niet meer. We moeten die bindingsmiddelen weer vinden.’

‘Het lijkt me geweldig  als mensen die al in het jeugdwerk zitten hier gebruik van gaan maken in hun eigen werk. Ik wil mijn ervaringen nu delen in een boek. Niet om de methode aan te prijzen, maar omdat ik echt denk dat we allemaal verliefd op leren moeten zijn.’

Inge Spaander is onderwijsdenker, verhalenverteller en docent media & entertainment op het Thorbecke Voortgezet Onderwijs.

         

Over Stadslink, De Toekomst en het vervolg

Stadslink geeft kracht om dromen waar te maken. Heb je een nieuw idee of droom? Dan  onderzoeken we met jou hoe we die droom kunnen verwezenlijken. Daarna schakelen we de hulptroepen in. Dit zijn stadsgenoten die jou en je droom verder kunnen helpen. Door jou en je droom te ondersteunen met tijd, expertise of bijv. een netwerk. We koppelen dromen aan mogelijkheden. Stadslink gelooft namelijk dat veel mogelijkheden al in de stad aanwezig zijn. Elke stadsgenoot heeft wat te bieden. Je expertise, je netwerk, je vrije tijd of je middelen zoals locatie of een donatie: het kan allemaal bijdragen om dromen waar te maken. Samen bouwen we aan een stad waar iedereen zich thuis voelt en waar talent & persoon gewaardeerd worden.

Stadslink heeft de intentie om een Learning Dreams-programma te starten in samenwerking met basisschool De Zuidwester in Den Haag. 'Deze beoogde samenwerking is niet de enige insteek die we hebben,' schrijft Karen Bos van Stadslink. Op 31 mei heeft Stadslink samen met Project De Toekomst een Masterclass georganiseerd over Kwetsbare Jongeren & Toekomstdromen. De aanleiding was het winnen van een Challenge die gemeente Den Haag op het thema had uitgeschreven. Karen Bos: 'De prijs hebben wij verzilverd in de vorm van deze masterclass. Jerry Stein was een van de inspirerende sprekers. Onder de deelnemers bevonden zich professionals uit de jeugdhulpverlening, onderwijs, maatschappelijke instellingen en gemeenten. Deze mensen waar zo enthousiast over het het thema - en ons winnend idee - dat zich zeven organisaties hebben aangemeld voor een vervolgbijeenkomst! Onze insteek is van 'van winnend idee naar uitvoering' waarin de werkwijze van Learning Dreams door Stadslink voor een groot deel de basis vormt. Volgende week gaan we met deze zeven organisaties ( met ons erbij zijn dit er dus 9!) aan de slag.