Lastig gedrag! Wie is verantwoordelijk?

13 april 2012

Sacha Grootenboer is eigenaar van OpzijnPlek, een organisatie die stimuleert om kinderen duurzaam te laten opgroeien door spelen, leren en leven te zien als één geheel. Ze schrijft in dit artikel over verantwoordelijkheid in relatie tot gedrag en beleving van kinderen. 'Lastig gedrag, natuurlijk!

Laatst gaf een werkelijk mooi mens mij zo’n mooie eye-opener. Zo één die ik gewoon weet en waarnaar ik soms ook even diep moet graven. We bespraken lastig gedrag.

Ze zei: “Lastig gedrag bestaat niet”. “Wij vinden het lastig gedrag”. “Gedrag bestaat wel, maar of het lastig is of prettig is ons gevoel en wordt bepaald door onze behoefte”! “Wij zijn zelf verantwoordelijk voor alles wat we voelen.”

Terwijl ik weer nadenk over dit moment komen en gaan mijn gedachten en gevoelens door over wat ik steeds vaker waarneem. Ik zie zoveel onrust in kinderen en maar al te vaak worden die weer ondergebracht onder zovele aandoeningen die ons de verantwoordelijkheid om naar ons zelf te kijken weer uit handen neemt.

Eén van de 7 leidende principes van het kind beschrijft de eigen verantwoordelijkheid van het kind voor zijn eigen ontwikkeling.

Als ik praat over duurzaam opgroeien dan daag ik mensen uit na te denken over verantwoordelijkheid. Wie namelijk volle verantwoordelijkheid kan opnemen voor alles wat hij doet en wat hem overkomt, is in staat om voor zichzelf de mooiste Plek op deze aarde te creëren en als vanzelfsprekend kunnen je naasten volgen.

Als een leerkracht zich dit eigen kan maken en aan zijn persoonlijk welzijn werkt en daarvoor dus verantwoordelijkheid opneemt, dan zal dit worden uitgedragen naar de leerlingen in zijn klas en het team om hem heen. Denk je ook niet dat we dit zelf moeten doen en dat met behulp van anderen het proces alleen maar rijker wordt? Wie voor de klas staat wordt,  denk ik, uitgedaagd hier hard aan te gaan werken.

De kinderen van nu, kunnen wij leren zelf verantwoordelijkheid te nemen. De verandering in de  zorg naar onze kinderen is zichtbaar op zoveel vlakken. Waar ik vroeger de ruimte kreeg om te spelen van school naar huis met wat ik onderweg tegenkwam, een ander weggetje nemen, stilstaan bij een bijzondere bloem of spinnenwebben in de heg. Helaas constateren we nu veelal, dat de kinderen van nu, na school direct worden ondergebracht in de opvang of dat ze via de achterbank met een pakje drinken worden overgeheveld naar welke sport of activiteit dan ook.

De o,zo broodnodige rust om te verwerken, te ontdekken en vrij te spelen zijn helaas ver te zoeken.

De laatste tijd horen we steeds vaker geluiden dat buitenspelen en de natuur ervaren een positieve invloed heeft op de ontwikkeling van een kind. Een kind leert zich zintuiglijke te ontwikkelen en te ervaren wat het met hen doet. Tijdens het spelen gebruiken ze bv. hun evenwicht, leren ze ruimte inschatten, coördineren, samenwerken, verbindingen leggen, communiceren, ontwikkelen ze ‘durf’, leren ze angsten overwinnen en respect te ontwikkelen voor hun leefomgeving.

Veel van deze vaardigheden heb je nodig om jezelf te leren kennen. En heel belangrijk is dat buitenspelen je dichter bij je gevoel brengt. Hier zijn de ‘gevaren’ natuurlijk, de omgeving is ruim, en weer en wind speelt met je mee. Uit diverse hoeken horen we noodoproepen dat kinderen meer naar buiten ‘moeten’. Natuurorganisaties beseffen zich dat natuur beschermen begint bij kinderen die er later weer voor moeten zorgen. En die verbinding is er steeds minder. Angst voor dikker wordende kinderen vanwege te weinig beweging en geweld op straat door teveel computergebruik (terecht of onterecht) versterken de noodoproep.

Natuur en buitenspelen is belangrijk, maar evenzo is het van belang dat we kinderen uitdagen hun eigen leerwijze en leefwijze te ontdekken, sociale cohesie te bevorderen en openheid te bevorderen in het ontdekken van elkaar en het respecteren van elkaars behoeften. Een kind dat nu behoefte heeft aan een rustige plek om zijn tekening af te maken, kun je simpelweg niet dwingen om buiten te gaan spelen. Doe je dat wel, dan wordt zijn behoefte niet ingevuld en vandaaruit kan zich boosheid ontwikkelen, die zich weer kan uiten in ‘lastig’ gedrag.

Kunnen we stellen dat we zelf verantwoordelijk zijn voor onze natuur, onze natuurlijke leefomgeving en onze natuurlijke behoeften? Als we verbinding voelen met natuur, dan ontwikkelt ons besef dat dat onze basis van leven is. De basis is gelegd om op natuurlijke wijze dit besef over te brengen aan kinderen, omdat het ook wordt geleefd.

Buiten spelen is dus niet alleen voor na school, evenals activiteiten ondernemen om kinderen van de natuur te laten kennisnemen. Het is een belangrijk onderdeel van het schoolleven. Een speelplek die groen is en uitdaagt tot ontdekken zal doorgaans gevuld zijn met actieve en toch rustige kinderen. In de buitenruimte zijn zij ook op elkaar aangewezen om dingen voor elkaar te krijgen zoals, hulp bij het schommelen of klimmen, die zandemmers verplaatst moeten worden, het touw dat ze willen laten slingeren of de waterpomp die moet blijven stromen om verderop met water te kunnen blijven spelen.

Spelend leren geeft leerkrachten vaak meer ruimte en mogelijkheden om lesstof te aan te reiken. Voor de leerlingen geldt dat zij die stof vaak sneller beheersen vanwege de levende voorbeelden of de situaties die zij voor ogen krijgen als zij de stof moeten reproduceren. (waar zat ik, wat deed ik, wat gebeurde er…en er ontstaat een beeld bij het geleerde) Buitenlucht maakt vrij en buiten valt echt alles te leren.

Rekenen, taal, geschiedenis, aardrijkskunde, echt alles is mogelijk…BUITEN! Een super KANS!

Voor scholen is dit naar mijn mening een uitdaging om deze weg op te gaan! We kunnen roepen om ander onderwijs. De eerste stap begint bij het individu en het verkennen, herkennen en erkennen van zijn natuurlijke behoeften. Vanuit betrokkenheid, verbinding en aanraking met natuur, kunnen we de stap naar duurzaam opgroeien maken. Ons onderwijs past zich dan onder het persoonlijk leiderschap van de leerkracht en de mogelijkheden van het kind als vanzelfsprekend natuurlijk en naadloos aan.

Als leidende in het leerproces van jonge wereldburgers spelen wij een cruciale rol. Onze rol en tevens die van de kinderen is spiegelend. Zouden we een waardevolle bijdrage leveren als we een leerwijze en leermoment van een kind naar een unieke beleving kunnen tillen? Zo één die je nooit meer vergeet?

Ik denk het wel en ik vermoed ook dat verantwoordelijkheid nemen voor alles in je leven de sleutel is tot een natuurlijker leven.

En dat ontdek je alleen op de plek waar vertrouwen in het leven ooit begon.

Buiten in het Groen!

Tekst en foto's: Sacha Grootenboer. Meer informatie op haar website: klik hier