'Kwaliteit als pannenkoek platgeslagen. Waar is het lef om de randen op te zoeken?'

25 maart 2013

Er zou een verbod moeten komen op het gebruik van het woord 'kwaliteit', zonder dat er aansluitend een concrete duiding van dat begrip wordt gegeven. 'Het woord is een containerbegrip geworden,' meent Gert Jan Kleinpaste, 'dat te pas en te onpas in de mond wordt genomen om strakke standpunten toe te lichten, intussen verbloemend dat hieronder niet een diepgaande onderbouwing schuil gaat.' Zijn wekelijkse column: 'Onze maatschappij lijkt de drie dimensionale werkelijkheid plat te willen slaan. Als een pannenkoek: in drie cijfers van een eindtoets, in 'geschikt' of 'ongeschikt', in werken met de handen of met het hoofd.'

Afgelopen week was er een informatieavond voor ouders en belangstellenden over de plannen van de Steve JobsSchool Breda. Na afloop kwam er een ouder naar mij toe die zei: “Het lijkt wel een hagepreek”; hij had niet mijn vorige column op deze site gelezen. Veel mensen denken dat het o4nt te doen is om iPads toe te voegen aan het onderwijs. Dat is niet zo. Daarom lijkt wat wij doen ook niet op wat er in veel andere scholen gebeurt, waar een kruiwagen tablets wordt bezorgd. Wij introduceren een andere manier van leren, vormgegeven vanuit de 21st century skills en gebaseerd op de talentontwikkeling van ieder individueel kind. “Elk talent wordt gekend”, staat er op www.o4nt.nl

Ik geloof dat het beter is dat mensen zich focussen op dat wat hen echt motiveert. Dat waar zij blij van worden. Talenten en vaardigheden die zij in huis hebben en waarin zij kunnen excelleren. Dat is effectiever dan de inspanning iets van matig naar gemiddeld te brengen. Bovendien gaan mensen in hun leven ook vooral aan de slag met die zaken waar zij goed in zijn en waarbij ze passie voelen.

Voor mij betekent kwaliteit – in relatie tot onderwijs in dit specifieke pleidooi – dat de school er in slaagt een kind een portfolio te laten ontwikkelen, waarin te lezen staat wat het geleerd, gedaan en ontwikkeld heeft en welke talenten het meebrengt naar de volgende fase in het leven. Kwaliteit is dat wat de leerkrachten in school hebben toegevoegd aan de ontwikkeling van het kind in acht jaar basisonderwijs. Die inspanning, dat samenwerken aan de toekomst laat zich niet meten in een test of toets. Het laat zich ook niet uitdrukken in een score van drie cijfers.

Er zijn veel scholen – de Steve JobsScholen zijn niet uniek in hun drive tot innoveren – waar goed wordt nagedacht over de essentie van leren en de ontwikkeling van kinderen. Waar gezocht wordt naar het beste antwoord op de vraag die de samenleving het onderwijs stelt. Waar getracht wordt kinderen voor te bereiden op de wereld, zoals die morgen zal zijn. Zonder dat wij nu precies weten hoe die wereld er dan, in zeg 2025 of 2030, precies uitziet. Wat wij wel weten is, dat kinderen in de wereld straks beter hun weg vinden als zij het vermogen en de vaardigheden ontwikkelen om zich nieuwe situaties snel eigen te maken, de daarvoor benodigde kennis te zoeken en te vinden en zich meester te maken van het nieuwe. Dat lukt niet met de kennis van gisteren en een cito-score van rond de 545 geeft daarvoor geen garantie.

Toch denkt een meerderheid van onze politici in Den Haag dat kwaliteit zich laat vangen in een objectieve toets. Op geen enkele wijze is daarbij invulling gegeven aan dat begrip. Wel wordt er aangegeven, dat een objectieve toets garanties biedt die prevaleren boven het subjectieve oordeel van leerkrachten. Dat zou te billijken zijn, als het enige dat een school het kind na acht jaar meegeeft het oordeel van één leerkracht over dat kind zou zijn. Dat is natuurlijk niet zo! Wat een goede school een kind straks meegeeft, is een uitgebreid portfolio, waarin geobjectiveerd – want in samenhang met anderen, gestaafd door 360-graden feedback, zelfevaluaties en beschrijvingen van alles wat er geleerd is – te lezen staat wat het kind aan ontwikkeling heeft laten zien.

Onze maatschappij lijkt de drie dimensionale werkelijkheid plat te willen slaan. In drie cijfers van een eindtoets, in “geschikt” of “ongeschikt”, in werken met de handen of met het hoofd. Wij zijn opnieuw bezig het denken van Pythagoras, Erastothenes, Dante, Van Aquino te veroordelen als fantastische verzinsels. De aarde is in ogen van de predikers van de kerk van het “weten is meten” zo plat als een pannenkoek. Kinderen die in hun ontwikkeling de randen opzoeken, vallen daar van af.

Ik definieer kwaliteit graag als het lef om wel de randen op te zoeken. Daar ligt het onbekende. Daar vinden we het nieuwe. Daar is de kans het grootst dat we antwoorden vinden op de vraagstukken van morgen. Onderwijs dat kinderen daartoe stimuleert; hen nieuwsgierig maakt naar wat net buiten het blikveld ligt, is onderwijs dat er toe doet.

Gert Jan Kleinpaste,
Kwartiermaker Steve JobsSchool Breda,
lid landelijk bestuur van GroenLinks