Kunstenaars en leerkrachten, samen op de tandem

9 december 2011

Staat de lesstof centraal, of staat de leerling centraal? Of is het een combinatie? Dat vraagt Alexandra van der Hilst zich af. Leerkrachten op school zijn gewend te werken vanuit vaststaande methodes en kunnen vaak goed plannen en hun klas organiseren. Kunstenaars en kunstdocenten gaan uit van explorerend leren, improviseren, associërend denken en creëren. Haar bijdrage.

Wanneer we leerkrachten en kunstenaars/docenten samen onderwijs laten ontwerpen gebeurt er iets wezenlijks anders in en met de school. Helemaal wanneer we ook de creatieve mogelijkheden van de nieuwe media erbij betrekken. De kunsten kunnen iets toevoegen aan het pedagogische concept van krachtig leren. Als trainer en scholenbegeleider houd ik mij bezig met groepsdynamiek, meervoudige intelligentie en het vormgeven van thema onderwijs. Daarbij gebruik ik met veel plezier mijn dans- en theaterachtergrond. Niet alleen om naar leerkrachten toe het onderwijs inhoudelijk op andere manieren didactisch vorm te geven, ook om groeps- en communicatieprocessen inzichtelijk te maken. Op deze manier werken met leerkrachten geeft altijd een actieve sfeer, een prettig soort ‘bruis’.

In het boek ‘Voorbij de Kaders’ worden in eerste instantie verschillende benaderingen en theorieën van leren naast elkaar gelegd. Die vormen de onderbouwing – de kaders – om vervolgens naar onderwijs en leren te kijken vanuit kunstzinnige werkvormen, voorbij de kaders. Kunst serieus in onderwijs en leren betrekken betekent voor veel kinderen dat de poorten tot het schoolse leren verbreed worden. Niet alleen door kunstzinnige werkvormen als didactiek om lesstof op veelzijdige wijze aan te bieden. Door kunst te beleven, actief of passief, gebeurt er iets van binnen.

Kunst maken en beleven gaat plotseling over henzelf, hun eigen gevoelens, gedachtes en creaties. Ze leren telkens op andere manieren naar de wereld te kijken. Ze leren betekenis te geven aan dingen, gebeurtenissen, mensen, natuur, de wereld om hen heen en leren daar met elkaar over in gesprek te gaan. Ze leren na te denken over wat maakt dat iets waardevol voor hen persoonlijk is en over universele waarden. In het actieve doen ontdekken kinderen wat ze nog meer kunnen, dat is belangrijk omdat elk kind ertoe doet. Kinderen komen zo meer als totaalmens tot ontwikkeling, cognitief en affectief. In de klas ontstaat meer verbondenheid omdat ze ook samen van alles gaan onderzoeken, ontwerpen, ondernemen en presenteren. Ik noem het creërend leren en lerend creëren: een proces waarbij tijdens het ontwerpen en maken, allerlei kennis en vaardigheden worden geleerd en vanuit het nieuw geleerde weer nieuwe ideeën en mogelijkheden ontstaan om te creëren.

‘Voorbij de Kaders’ is geschreven om te benadrukken waarom kunst op school in het leerproces zelf zo belangrijk is. Leerkrachten kunnen zelf met de ideeën aan de gang, zij kunnen ook gaan samenwerken met kunstenaars of centra voor kunsteducatie.Sinds een jaar of acht begeleiden we centra voor kunsteducatie en geven bijscholingscursussen aan kunstenaars en kunstdocenten. Het uitgangspunt is dat de kunstenaars de scholen ingaan. Dat betekent dat ze met een andere bril naar hun eigen vak en het werkveld gaan kijken. Ze leren de vraag van een school te vertalen naar onderwijsprojecten en werkvormen die aansluiten bij verschillende manieren van leren en bij wat er leeft op een school.

Kinderen worden aangesproken op hun nieuwsgierigheid, cognitieve ontwerpvaardigheden, probleemoplossend vermogen, en op zin en zingeving.Dat is iets heel anders dan aanbod maken dat de scholen moeten afnemen terwijl dat nergens aanhaakt bij het lesprogramma van de school.  Deze manier van werken vraagt wel dat beide partijen energie willen stoppen in het tot stand brengen van een duurzame relatie. Dan kunnen prachtige samenwerkingsverbanden ontstaan waarbij kunstenaars en leerkrachten samen op een tandem zitten en kunst, onderwijs en leren samenvallen. Het onderwijs wordt bruisender en spannender en kunst is niet meer iets dat ergens los bij hangt.

Het artikel van Alexandra van der Hilst verscheen eerder in haar eigen nieuwsbrief. www.ab3.nu

Alexandra van der Hilst is van origine danser en choreograaf. Ze startte haar werkende leven bij het Nationale Ballet. Ze werd later artistiek en zakelijk leider van KLIM Dansprodukties. Ze studeerde sociale wetenschappen. Ze was kunstcoördinator van de OCW pilot ‘Wanitascholen’. Ze is auteur en een ervaren coach en internationaal trainer, die haar kennis van de kunstwereld combineert met haar creativiteit en psychologieachtergrond.