'Krijgen haar tranen van frustratie ook de plek die ze verdienen?'

14 november 2016

Jacob-Jan Voerman wordt door zijn dochter bij een schoolopdracht - een onderzoek - betrokken. Hij ziet wat er misgaat, bemoeit zich er soms mee, maar ontdekt en passant ook welke lessen zijn dochter leert. ' Lessen die mijn dochter op dat moment niet als lessen ziet, maar als mislukkingen.' Als ze in tranen is, vertelt hij haar dat ze van die mislukkingen misschien nog wel het meeste leert. En dat haar frustratie een maat daarvoor is. Hij schreef er een blog over: 'Krijgen tranen van frustratie ook de plek die ze verdienen?'

Mijn dochter van zestien, vierde klas VWO, heeft voor maatschappijleer de opdracht gekregen om een onderzoek te doen. Met twee andere leerlingen kiest ze 'vooroordelen' als onderwerp. Bij het onderzoek hoort een enquete en een interview. Ze vraagt mij of ik kan helpen, en dat kan ik. Een enquete kan tegenwoordig via internet, ik heb een social media netwerk dat ik daar best voor wil gebruiken.

Ik wandel langs de grens van het te veel bemoeien, ga er soms overheen en doe dan meteen weer twee stappen terug. Door mijn bemoeienis maak ik de frustraties van het proces mee. Ik zie wat er mis gaat en - sorry, mijn lieve dochter - ik wijs zelfs een keer op wat er mis gaat. Die grens tussen loslaten en bemoeien, ik zou er een blog over kunnen schrijven, maar dit blog gaat ergens anders over.

Want ik zie ook welke lessen mijn dochter leert: van alles wat er mis gaat. Lessen die mijn dochter op dat moment niet als lessen ziet, maar als mislukkingen. Als ze in tranen is, vertel ik haar dat ze van die mislukkingen misschien nog wel het meeste leert. En dat haar frustratie een maat is voor hoe hevig ze leert.

Dat zijn lessen die ik zelf pas veel later leerde. Ik heb ze doorgegeven aan mijn dochter, omdat ik me af vraag of die lessen nu wél geleerd worden, op school. Hoe vaak wordt op scholen het proces zelf, bewust als leerproces gezien? Wat ik er als ouder van meemaak (na drie kinderen die een profielwerkstuk gemaakt hebben) is dat het proces wel meetelt, maar dat de beoordeling ervan very old-school gebeurt.

Gek genoeg wordt dat proces ook beoordeeld als resultaat. Het telt mee voor het cijfer. Ik snap dat het voor het systeem nodig is, maar daar ligt niet de echte waarde van dat proces. De échte waarde laten veel scholen liggen.

Als het goed gaat:
Wordt aan leerlingen die het goed doen wel verteld hoe bijzonder dat is? Wat voor natuurtalenten ze zijn, op het gebied van samenwerking, of time-management? Dat zijn namelijk de talenten, mét de bijbehorende verhalen, die ze later nodig hebben bij een sollicitatie. Wel eens van STAR gehoord? Hier kan een leerling zijn eerste voorbeelden halen. Niet alleen hebben ze daarmee een talent ontdekt, ze leren ook op die manier naar zichzelf kijken.

Als het fout gaat:
Juist van die fouten wordt zo veel geleerd. Als volwassenen weten we dat we van onze fouten het meeste leren. Vier de fouten! Waardeer ze, om wat ze je kunnen leren. Maak een top 10 van de mooiste fouten! Met dit soort opdrachten kun je leerlingen leren om op een niet-veroordelende manier naar fouten te kijken (en hoe waardevol is dat?). In proefwerken zijn fouten alleen maar die dingen die de punten van je cijfer snoepen.

Middelbare scholen, jullie hebben goud in handen met het profielwerkstuk. Ga dat nou eens opgraven!

Het onderzoek van mijn dochter leverde uiteindelijk veel op. Het interview ging fantastisch. Ze hebben inhoudelijk echt iets nieuws geleerd over vooroordelen. Ze krijgen vast een mooi cijfer. Maar wordt straks op school ook benoemd wat ze geleerd hebben over samenwerken, over wat er even niet goed ging? Krijgen haar tranen van frustratie ook de plek die ze verdienen?

Ik ben bang dat ik het antwoord al weet.

Jacob Jan Voerman vertelt verhalen en maakt theater. Centraal thema is ‘Kun je jezelf zijn? en wat is daar voor nodig? Hij is voormalig leraar en vader van vier kinderen.