Kijken naar Alphabet: 'Het enige wat we onze kinderen verschuldigd zijn is geluk'

17 september 2014

Ook Natasja de Kroon zag de onderwijsfilm Alphabet in september 2014, kort voor de landelijke premiere. Alphabet toont aan waartoe hiërarchisch, op competitie en kwantificeerbare resultaten gericht onderwijs leidt. 'Dat stemt niet vrolijk,' zo schrijft Natasja. Zelf haalt ze de film dichtbij en ziet ze hoe haar eigen jonge kinderen onder invloed staan van deze heersende waarden-oriëntaties, als zijnde een catastrofale richting waarmee we onze samenleving vormgeven. 'Alphabet zet me aan het denken. Over onderwijs, opvoeding en mijn eigen rol hierin. En daar ben ik voorlopig nog niet klaar mee.'

Een aantal weken geleden bladerde ik door mijn fotoboeken. Op alle foto’s zag ik mijn kinderen samen, knie aan knie, hand in hand. Urenlang speelden ze samen. Hun fantasie schoot alle kanten op. Hun tekeningen vertelden de meest fantastische verhalen in honderd verschillende kleuren. Tot deze zomer.

Voor het eerst in hun leven konden broer en zus elkaar niet meer vinden. De oudste (bijna 9) had geen zin meer om met haar broertje (net 7) te spelen. Ze vond hem “stom” en spelen nog “stommer”. Ik miste de verhalen op de achterbank, de zelfbedachte spelletjes, de eindeloze fantasie. De kleurrijke tekeningen waren vervangen door poppetjes. Ze wist nu hoe ze alles moest tekenen. Hoe ze de oren, neus en ogen “goed” moest krijgen..Wat was er gebeurd? En wanneer was dit gebeurd? Ik begreep er niets van.

Tijdens het kijken naar “Alphabet” denk ik weer terug aan deze vakantie.

Alphabet is geen vrolijke film. Zoekend naar woorden denk ik dat Alphabet het best te omschrijven is als een aanklacht tegen ons onderwijssysteem, 'een systeem dat talent systematisch vernietigd.' Dit wordt geïllustreerd aan de hand van een onderzoek naar 'genialiteit'. Tijdens de eerste meting, op het moment dat de kinderen tussen drie en vijf jaar zijn, scoort 98% van de kinderen op geniaal niveau. Dit houdt in dat ze in staat zijn om divergent te denken en verschillende antwoorden en interpretaties te bedenken. Vijf jaar later scoort nog maar 32% van deze kinderen op dit niveau. En nog eens vijf jaar later zijn het er nog maar 10%. In een vergelijkend onderzoek onder volwassenen scoorde maar 2% op geniaal niveau.

Blijkbaar hebben we allemaal het vermogen om divergent en creatief te denken, maar raken we dit kwijt. De vraag is natuurlijk hoe dit komt. En wanneer dit gebeurt. Alphabet legt 'de schuld' voor een groot deel bij ons onderwijsteem neer. Een systeem dat kinderen dwingt om te concurreren en te presteren. Een systeem dat vanaf de eerste dag kinderen vergelijkt, beoordeeld en veroordeeld. Terwijl een kind van nature zoekt naar verbondenheid, leggen wij in ons onderwijs het accent op onderscheiden en toetsen. Door steeds te vragen naar een standaardantwoord doden we de creativiteit en vergeten we om onze kinderen voor te bereiden op een steeds veranderende maatschappij.

Om te laten zien dat het hier een wereldwijd probleem betreft neemt de film ons mee langs verschillende landen. China geldt voor veel landen als lichtend voorbeeld op onderwijsgebied. China scoort het hoogst op de Pisa-test, een test die het niveau van 15-jarige scholieren op het gebied van taal wiskunde en natuurkunde meet en vergelijkt. Vanuit het credo dat “een kind niet aan de start mag verliezen” krijgen veel Chinese kinderen extra lessen en bijscholing buiten schooltijd. Het accent op presteren heeft echter ook een donkere kant. Nergens ter wereld is de prestatiedruk zo hoog. Chinese kinderen krijgen het minste slaap, studeren het meest en zijn het minst gelukkig. Tijdens de toelatingsexamens voor de universiteiten bezwijken veel kinderen onder de druk en beroven zichzelf van het leven.

Overal ter wereld houden we vast aan een systeem dat niet werkt. We leren onze kinderen dat de toekomst meer waard is dan het heden. Dat er geen tijd is om te spelen. En we vergeten dat spelen voor kinderen een natuurlijke manier is om vaardigheden te oefenen en te ontwikkelen.

Een terugkerend thema in de film is dat ons onderwijs onze kinderen beroofd van hun creativiteit. Erger nog, we beroven kinderen van hun jeugd. We bereiden ze voor op grootse prestaties, zonder ze de kans te geven om spelenderwijs te ontdekken wie ze zijn en wat ze kunnen.

Alphabet pleit in mijn beleving voor onderwijs dat kinderen uitnodigt om te leren, zonder te instrueren. Onderwijs dat bijdraagt aan het ontdekken en uiten van je talenten en je dromen. Onderwijs dat niet oordeelt of beoordeelt, maar kinderen respecteert en uitgaat van de echte behoeften van het kind. Ons huidige onderwijs is ingericht vanuit ons volwassen concept van de wereld.

Het wordt tijd om ons onderwijs aan te laten sluiten bij het concept van kinderen. Immers “elk mens is geniaal als hij zijn gang mag gaan”. Het enige wat we onze kinderen verschuldigd zijn is geluk. Bij dat laatste sluit ik me graag aan. Ook ik vind dat er in ons onderwijs meer aandacht voor geluk moet zijn. En voor spel. Omdat spelen de basis is voor het leren. En gelukkige kinderen meer leren.

Alphabet is in ieder geval een film die je aan het denken zet. Over onderwijs, opvoeding en je eigen rol hierin. En daar ben ik voorlopig nog niet klaar mee. Zoals de scholiere in de film het zo “Mein kopf ist voll”.

Natasja de Kroon studeerde in 1995 af als orthopedagoog. In 2005 richtte ze haar eigen kindercentrum op, de Buitenkans in Heerenveen. In haar huidige werk als Happy Coach en Geluksvogel combineert Natasja haar liefde voor kinderen met haar passie voor onderwijs.

De trailer van Alphabet: