'Je bent niet 'per ongeluk' authentiek als leraar, het vraagt zelfbesef en zelfkennis'

23 oktober 2017

Wie het woord 'authenticiteit' noemt, opent een doos van Pandora. Het onderwerp kent zoveel invalshoeken uit zoveel denktradities en levensbeschouwingen dat er een heel boek nodig is om alleen al wegwijs te worden in het woud van definities. 'Wat voor ons van belang is, als handvat, is dat authentiek handelen een grote mate van zelfbesef en zelfkennis veronderstelt,' schrijft Geert Bors in het boek Pedagogische Tact. 'Je bent, met andere woorden, niet 'per ongeluk' authentiek.' 

Wat is authenticiteit in relatie tot het leraar-zijn?

Uit hoofdstuk 1.3.3, 'Over tact en authentiek leiderschap: Douchen met een paraplu' 

'Tact as we experience it in our active living with children is a sentient awareness of our subjective self as we act' (Van Manen, 1991, p. 519).

Pedagoog Max van Manen is niet de enige onderzoeker die wijst op dit verband (zie ook Korthagen, 2009; Korthagen & Evelein, 2009; Meijer e.a. 2009) Eén van de meest markante onderzoeken naar de relatie tussen authenticiteit en zelfbesef komt uit een heel andere hoek dan de pedagogiek, onderwijskunde of ontwikkelingspsychologie. In 2007 verscheen de studie 'Discovering your authentic leadership' van Bill George, bedrijfskundige en hoogleraar op Harvard, en zijn collega's. Ze namen 125 diepte-interviews af. Met gepassioneerde leiders van kleinere en grote bedrijven. Maar in de analyses die volgden viel voor de onderzoeksgroep van George in eerste instantie geen lijn te ontdekken: qua stijl, profiel of karakter bleek er geen enkele correlatie te bestaan die iemand gegarandeerd een topleider maakt.

Waar de onderzoeker wel op stuitten was iets dat ze relateerden aan de unieke persoonlijkheid van iedere individuele leider. Ze ontdekten dat alle geinterviewden hun leiderschap verbonden aan hun levensgeschiedenis, of beter gezegd, aan hun levensverhaal. Je levensverhaal is het verhaal dat je jezelf vertelt om betekenis te geven aan wat je overkomt en hoe je daarmee omgaat. Sommige van deze leiders hadden een levensbedreigende ziekte gehad of op jonge leeftijd een ouder verloren, maar ze hadden vanuit die moeilijke situaties kracht geput. Anderen hadden op een beslissend moment opeens de warmte van een toegestoken hand gevoeld en waren dat nooit vergeten.

Wat deze leiders gemeen hadden, was dat ze op ecn gegcvcn moment besloten hadden dat ze geen passieve waarnemers wilden zijn van hun eigen Ievensloop. Ze hadden geleerd boven zichzelf uit te stijgen door zelfkennis en zelfvertrouwen te ontwikkelen vanuit hun levensverhaal.

When the 75 members of Stanford Graduate School of Business's Advisory Council were asked to recommend the most important capability for leaders to develop, their answer was nearly unanimous: self-awareness. (George e.a., 2007, p. 3)

Vormende gebeurtenissen waren een krachtbron geworden, cen kompas om je gevoel voor rechtvaardigheid, je lef, je eerlijkheid telkens opnieuw te bepalen. Daarmee hadden deze !eiders geleerd om voor hun succes niet alleen afhankelijk te zijn van waardering van buitenaf.  En dat straalden ze uit.

De onderzoekers stellen dat het wel lef vereist om zo diep in jezelf te durven kijken, maar dat het ook heel wat oplevert: het loont om jezelf te kennen, in je kracht en je kwetsbaarheid, en op basis van die zelfkennis het vertrouwen te ontwikkelen dat je, ook wanneer er geen ruimte of tijd is voor uitgebreide reflectie, de juiste beslissingen neemt. Dat komt al dicht bij wat we in de klas het split-second moment van pedagogische tact genoemd hebben. En dat vergt - net als bij de kok Ting aan het begin van paragraaf 1. 3 - oneindige oefcning en liefdevolle toewijding aan je vak en jezel£.

Discovering your authentic leadership requires a commitment to developing yourself. Like musicians and athletes, you must devote yourself to a lifetime of realizing your potential. (ib., p. 1)


Referenties:

Korthagen, F.A.J. (2009). Authenticiteit, presence en mindfulness. Opleiding en Ontwikkeling, 3, 22-25.

Korthagen, F.A.J., & Evelein, F. (2009). Presence in onderwijs. Gewaarzijn van denken, voelen en willen in het hier-en-nu, als basis voor professioneel handelen. Tijdschrift voor Lerarenopleiders, 30, 13-21.

Manen, M., van (1991). Reflectivity and the pedagogical moment: the normativity of pedagogical thinking and acting. Journal of Curriculum Studies, 23, 507-536.

Meijer, P.C., Korthagen, F.A.J., & Vasalos, A. (2009). Supporting presence in teacher education: The connection between the personal and professional aspects of teaching. Teaching and Teacher Education, 25, 297-308.

Het boek PEDAGOGISCHE TACT  – onder redactie van prof. Luc Stevens en Geert Bors en met medewerking van veel leraren en deelnemers – beschrijft het fenomeen, de theorieën, de praktijk en de ontwikkeling van de trajecten zoals vanaf 2008 zijn aangeboden door het NIVOZ. Veel quotes, verslagen, tact-columns van praktijksituaties en literatuurverwijzingen. Je kunt het boek via dit bestelformulier bestellen! Een los exemplaar kost 22 euro, exclusief verzendkosten.