Jacob Jan Voerman: Waarom je op scholen geen sociale vaardigheidstrainingen moet aanbieden

9 mei 2015

Opnieuw valt het woord ‘kanjer’ deze week op hetkind, net als in het blog van Tea Adema, dat veel stof deed opwaaien. Jacob Jan Voerman bespreekt het fenomeen ‘sociale vaardigheidstraining’, zoals de bekende Kanjertraining: ‘Het venijn zit ‘m in dat woordje training. Je introduceert er een gedragscode mee. Als de groep besluit dat het om ongewenst gedrag gaat, heb je de deur naar eerlijke kwetsbare gesprekken daarover, dichtgeslagen. Het is toch al zo moeilijk om in een groep voorbij sociaal gewenste antwoorden te komen.’ Jacob Jan over hoe het ánders kan, democratischer, lerender, met inachtneming van de autonomie van het kind.

‘Waarom je op scholen geen sociale vaardigheidstrainingen moet aanbieden’
Omdat kinderen geen honden zijn, daarom.
Dat moet ik uitleggen, denk ik.

Het haast onmerkbare venijn zit hem in het woordje training. We zijn op de Vallei bezig met sociale weerbaarheid. De school groeit snel en het is nodig om hier extra aandacht aan te geven. Maar we zij niet voor niets een democratische school. Kinderen hebben bij ons autonomie over wat ze leren. Die autonomie willen we ze niet af pakken.

Mag zo maar alles dan? Nee, natuurlijk niet. Daar hebben we de schoolvergadering en de onderzoekskring voor. Dat werkt goed, maar we willen meer.

Zou het niet mooi zijn als kinderen zelf leren om conflicten op te lossen? Als ze leren sterker te staan? Als ze leren om op een vreedzame manier hun grenzen aan te geven? En zo kun je zo maar de in de valkuil lopen dat je als volwassenen gaat bedenken wat kinderen nodig hebben. Daar maak je dan een training op, en klaar!

- Maar daar is toch niks mis mee?
Nou, met zo'n training introduceer je een gedragscode.
- Nou en? Goed, toch?
Ja. Maar zo'n gedragscode willen we graag samen met de kinderen maken.
- O, maar dat doen andere scholen ook!
De meeste scholen dénken dat ze dat doen. Het verschil is heel subtiel, maar ook heel wezenlijk.

Je kunt in een groep heel makkelijk manipuleren. Er ontstaat een groepsnorm. Die kun je gebruiken, en juist daarmee willen we zo voorzichtig zijn. Want het is niet zo moeilijk om het met elkaar eens te worden over gedrag dat we niet meer willen. Maar heb je dan tijd en vooral ruimte genomen om te kijken waar dat gedrag vandaan komt?Nee!

Erger nog: als de groep besluit dat het om ongewenst gedrag gaat, heb je juist de deur naar eerlijke kwetsbare gesprekken daarover, dichtgeslagen. Het is toch al zo moeilijk om in een groep voorbij sociaal gewenste antwoorden te komen.

Een voorbeeld van hoe dat werkt, die groepsdruk. Via Facebook vertelde een moeder me dat haar dochter op school een kanjertraining gekregen had. Haar dochter durfde niet meer te huilen, omdat ze dan te horen kreeg dat ze ‘weer het konijn’ was. Nu kun je gaan roepen dat in dit voorbeeld de training verkeerd ingezet is, maar ga maar eens op zoek naar wat teksten rond de kanjertraining. Daar zitten heel veel 'zo doen wij dat hier'-teksten bij.

Mag dat vertrouwen langzaam groeien?
En wat nu als ik een keer niet mee wil doen, met helpen en samenwerken?
En wat nu als ik geen plezier heb, mag dat er ook zijn?

De oudste kinderen van de Vallei hebben een kanjertraining gehad. ‘Weet je, we deden op die training allemaal of we elkaar heel leuk vonden, terwijl dat lang niet altijd zo was’, zei één van hen twee weken geleden. Ze hadden haarfijn door wat er van ze verwacht werd. Dus de kanjertraining hebben we de deur uit gedaan. Nu zijn we bezig met een zoektocht. Samen met de kinderen. En dat gaat niet van zelf. (Misschien is het feit dat het niet vanzelf gaat juist een teken dat we op de goede weg zijn.)

We wilden de groep oudste kinderen bij elkaar. Om met elkaar te bekijken hoe dan wel. Om te zien of we voorbij dat sociaal wenselijke konden komen. Om te zien of er vertrouwen was, en of dat kon groeien.

De helft wilde niet. Ook niet toen we zeiden dat we ze heel hard nodig hadden. Overtuigen werkte niet, dus we zijn met de andere helft aan de slag gegaan. Die vonden het eigenlijk heel prettig dat de anderen er niet bij waren. Want die waren soms wel bepalend voor de sfeer.

Zo zijn we voorzichtig begonnen. Met uitspreken waar het echt over gaat. En omdat ze lang niet allemaal praters zijn, met oefeningen uit rots en water.En daar komen dan dingen uit voort die kinderen willen leren. En als ze het zélf helder hebben, in welk gedrag ze willen oefenen, dán mag er best getraind worden. Meesterschap, noemen we dat.

En die andere groep? Moet die niet ook? Lees verder...

Jacob Jan Voerman

Jacob Jan Voerman vertelt verhalen en maakt theater, met als centrale thema: ‘Kun je jezelf zijn en wat is daar voor nodig?’ Daarnaast onderzoekt hij hoe hij, ondanks zijn slechte gehoor (Jacob Jan draagt een cochleair implantaat), kan bijdragen aan het onderwijs op de democratische basisschool De Vallei. Die zoektocht, vervat in de Valleiserie op hetkind, publiceert hij ook op zijn eigen blog. Jacob Jan is vader van vier kinderen.