'In een land waarin we een grote vrijheid hebben om ons te uiten, is écht iets over jezelf zeggen een stuk moeilijker'

21 mei 2015

Het delen van gevoelens, zowel fijne als nare, zorgt voor een gevoel van verlichting en verbondenheid. Soms is het nare gevoel dat je hebt zelfs weg als je het even benoemd hebt. Het zit dan niet meer vast in je hoofd en je hart, maar je maakt er iemand deelgenoot van. Je bent niet meer alleen met je gevoel, want iemand anders weet nu ook wat er in je omgaat. Prettig voor jezelf en voor je contact met anderen. Loes Hubertus speelt een spel met een groepje kinderen waarin ze iets gemakkelijker over de drempel worden getild. Zoals Luuk, negen jaar, wiens moeder zich zorgen maakt, omdat hij zo gesloten is en ze geen idee heeft wat er in hem omgaat.  Haar blog: 'Het is toch anders als Luuk vertelt dat hij soms eenzaam is en graag zou willen voetballen...'

Luuk(9) heeft nog nooit een gezelschapsspel gespeeld. ‘Mijn ouders werken altijd. Mijn grote zus past dan op mij, maar meestal is ze druk met haar vriendje. Soms voel ik mij wel eenzaam maar…’
Lisa (8) begint door Luuk heen te praten. ‘Ik speel heel vaak spelletjes en ik win altijd!’

Ik vertel de kinderen dat het in dit spel niet gaat om winnen of verliezen. Vandaag gaan we samenwerken. ‘Zullen we afspreken dat we naar elkaar luisteren als iemand iets wil vertellen?,' vraag ik. Lisa kijkt me met grote ogen aan en knikt instemmend. ‘Wat doe je het liefst in je vrije tijd?' leest Luuk van zijn spelkaart. Luuk vertelt dat hij heel graag zou willen voetballen, maar dat zijn ouders geen tijd hebben om hem een paar keer per week te brengen en op te halen. Hij haalt zijn schouders op en glimlacht ongemakkelijk.
‘Hou jij ook van voetbal?,' vraag ik aan Stan (8). ‘Ja ik vind voetballen heel leuk, maar ik ben niet bij een club. Ik voetbal vaak met jongens uit de buurt. Als je wilt mag je meedoen, zegt hij tegen Luuk. 'Ik wist niet dat jij ook van voetbal houdt!’

Opluchting en verbondenheid
Contact met elkaar maken is soms best onwennig, maar het levert veel op. Het delen van gevoelens, zowel fijne als nare, zorgt voor een gevoel van verlichting en verbondenheid. Soms is het nare gevoel dat je hebt zelfs weg als je het even benoemd hebt. Het zit dan niet meer vast in je hoofd en je hart, maar je maakt er iemand deelgenoot van. Je bent niet meer alleen met je gevoel, want iemand anders weet nu ook wat er in je omgaat. Prettig voor jezelf en voor je contact met anderen. Bovendien merk je dat het niet zo gek is wat er allemaal in je omgaat. Sterker nog, je klasgenootjes blijken je gevoelens, gedachten en ervaringen te herkennen. Vaak is het al een hele opluchting wanneer je iets kan benoemen. Het verdriet dat je voelt over je overleden oma, dat je boos bent op de buurjongen of hoe trots je bent op die acht voor begrijpend lezen.

Hoewel we in een land leven waarin we een grote vrijheid hebben om ons te uiten, is écht iets over jezelf zeggen een stuk moeilijker. Op de een of andere manier bestaat er een idee dat over je gevoel praten voor losers is. Voor mensen met problemen. Je weet wel, die gekke buurman of die hysterische vrouw op de tennisclub. Gevoel zou gelijk staan aan problemen. Verdriet, jaloezie, boosheid: rare dingen waar je niets mee te maken wilt hebben.  Als je het idee hebt dat een emotie fout is, dan is het moeilijk om in jezelf met dat gevoel geconfronteerd te worden.

 

Stan krijgt de vraag 'Ben je weleens jaloers op iemand?'
‘Dat mag toch niet?! Mama zegt dat het heel slecht is.’
‘Ik zal jullie iets over mijzelf vertellen,' zeg ik. 'Van de juffrouw heb ik gehoord dat Lisa heel goed kan turnen. Salto’s, ringen, de brug: ze kan het allemaal. Ik zou dat ook wel willen kunnen, maar dat wil niet zeggen dat ik wil dat Lisa het níet kan. Ik vind het knap dat ze goed kan turnen en ik zou dat ook wel willen.
Spelenderwijs leg ik het verschil tussen jaloezie en afgunst uit.

Luuk is weer aan de beurt. Hardop leest hij voor wat er op zijn spelkaart staat: ‘Geef je linkerbuurman een compliment.’
Links van Luuk zit Lisa. Hij bekijkt haar van top tot teen. Luuk maakt niet zomaar een compliment, maar één die hij echt meent. Hij kijkt zelfs nog even onder de tafel om te zien wat voor schoenen Lisa draagt. Dan zegt hij: ‘ik vind je grappig.’
Lisa kijkt verlegen en bedankt Luuk voor zijn compliment. Als het spel verder gaat zie ik vanuit mijn ooghoeken dat Lisa straalt. Van oor tot oor. Luuk krijgt steeds meer lol in het samen spelen. Bij iedere vraag laat hij iets meer over zichzelf los. Later hoor ik van de juffrouw van Luuk dat zijn moeder regelmatig op school komt om te vragen hoe het met hem gaat. Ze heeft het druk met haar werk en als Luuk en zij samen zijn, vertelt hij nauwelijks iets. Ze maakt zich zorgen om hem, omdat hij zo gesloten is en ze geen idee heeft wat er in hem omgaat.
De juffrouw vertelt de moeder van Luuk dat hij in de klas ook vrij stil is, maar dat hij tijdens spelvormen meer van zichzelf durft te laten zien.

Effectieve communicatie
Het is niet gek als een kind het moeilijk vindt om iets over zichzelf te vertellen. Niet alleen kinderen, maar ook volwassenen hebben hier soms moeite mee. Wie kent niet de interviews met profvoetballers die steevast vanuit de derde persoon praten als ze het eigenlijk over zichzelf hebben: ‘Je bent speler, je wilt spelen, je doet alles voor de club, dan is de reservebank gewoon balen.’
Het valt niet mee om in de ik-vorm te spreken, omdat het dan persoonlijk wordt en je woorden en gevoel samen gaan. Het gaat over jou, niet over de buurman. Er is durf voor nodig om iets over jezelf te zeggen en het wordt makkelijker als je hierin oefent. Daarvoor lenen spelvormen zich uitstekend: creatieve, luchtige manieren waarin je vrij bent om datgene van jezelf te laten zien wat jij wilt. Het is daarbij van belang dat je op een directe manier leert communiceren. Dus vanuit de ik-vorm praten en geen rol spelen.

Rollenspellen kunnen zeer effectief zijn in bepaalde situaties, maar daarnaast is het van groot belang om te oefenen in praten vanuit jezelf. Dan leren klasgenootjes elkaar écht kennen. Het is toch anders als Luuk vertelt dat hij soms eenzaam is en graag zou willen voetballen, dan dat hij dit zegt vanuit een rol die hij speelt. Nu heeft hij tenminste een uitnodiging van Stan op zak om samen te voetballen. Empathisch vermogen gaat makkelijker wanneer er op een directe manier wordt gecommuniceerd, zodat kinderen zich kunnen inleven in elkaar.

Stan gooit met de dobbelsteen. ‘ Vijf. Een, twee, drie, vier, jaaaaaa gewonnen!’
Lisa kijkt teleurgesteld. ‘Nog een keer, ik wil ook winnen’, zegt ze.
Luuk, de jongen die thuis nog nooit een gezelschapsspel heeft gespeeld, antwoordt: ‘Het gaat niet om het winnen, het gaat om de lol!’

Na haar studie politicologie heeft Loes Hubertus (30)  Stars of Empathy ontwikkeld, het spel waarin ieder kind in staat stelt om zijn wereld te tonen en dat kinderen op een speelse manier helpt om  sociaal-emotioneel te groeien. Dit is een van haar blogs.