In de les natuurkunde: het verschil tussen anticiperen, voelen en meten

4 juni 2017

Baltus van Laatum geeft natuurkunde op de Open Schoolgemeenschap Bijlmer en werkt vaak met experimenten in de klas. Dat klinkt logisch in lessen natuurkunde, maar zijn experimenten hebben meer bedoelingen dan alleen de vakkennis vergroten. Hier geeft hij een voorbeeld.

In de tweede klas behandelen we het onderwerp ‘warmte’.
In groepjes van drie, vier kinderen krijgen de leerlingen zeven potjes met verschillende stoffen, onder andere water, zout, piepschuim, modder en hout. Deze potjes moeten ze driemaal op volgorde van koud naar warm zetten.

De eerste keer is het de bedoeling dat ze op basis van hun eigen verwachtingen de potjes op warmte zetten. De tweede keer mogen ze voelen welk materiaal warmer voelt en zetten ze de potjes op basis van die ervaring op warmte. De laatste keer meten ze met een thermometer de warmte en moet dat de volgorde bepalen.

Maar bij die laatste ronde ontstaat verwarring: ‘Meester, de thermometer doet het niet’; ‘Meester mag ik een andere thermometer, deze doet het niet.’

Ik laat ze eerst aanrommelen en na een tijdje komt de verbazing: 'Meester, klopt het dat ze allemaal dezelfde temperatuur hebben?' Inderdaad, alle potjes hebben dezelfde temperatuur.

Dan ontstaat het gesprek. Wat is het verschil en de overeenkomst tussen voelen, denken en meten? Is dat wat jij denkt en voelt ook altijd waar? Wat leren de leerlingen hiervan? Ik geniet van hun nieuwsgierigheid en zie het plezier dat ze hebben in dit experiment en nagesprek.

Deze les past in wat we op het OSB doen om het 'verwonderen' in de klas te stimuleren. Vrijwel elke les doen we een experiment en laten we leerlingen daarover een klein verslag over schrijven. Sommige leerlingen zijn een ster in het vastleggen van wat ze hebben gedaan en ervaren, anderen formuleren kritische vragen over hun leerproces.

Aan mij als docent de eer om de leerlingen vooral ook met en van elkaar te laten leren. Zo laat ik ze regelmatig elkaars schrift lezen en vraag ik ze er tips en tops bij te zetten. Ook vraag ik ze het schrift thuis aan hun ouders te laten zien om die te vertellen wat ze hebben geleerd. Of, zoals in dit geval, hebben we een nagesprek over de functie van het experiment.

Baltus van Laatum geeft natuurkunde op de Open Schoolgemeenschap Bijlmer in Amsterdam.