Ik dacht eerst: ‘Ik kan als stagiaire toch niet vernieuwend zijn?’

11 juni 2017

‘Geloof als leerkracht dat een kind oprecht wil, vooral als anderen het kind al hebben opgegeven of in een bepaald hokje hebben gestopt. Geloof dat een kind wil, maar het niet altijd op kan brengen omdat het gewoonweg nog maar een kind is. Kijk iedere dag weer naar die behoeftes en heb oog voor het feit dat die behoeftes van dag tot dag kunnen verschillen.’
Kirsten Muller, student aan de Marnix Academie, ging de afgelopen maanden ook op een zogenaamde “Uitdagende Scholen-tour”. Van tevoren schreef zij op hoe voor haar het ideale onderwijs eruit ziet, en na de tour reflecteerde zij daarop. Of er veel veranderd was door de bezoeken aan al die mooie scholen?

Twintig enthousiaste deeltijdstudenten hebben deelgenomen aan de “Uitdagende Scholentour”. Deze Tour gaf hen de mogelijkheid te onderzoeken wie die leraar/docent is, in vernieuwingsscholen als Were Di in Valkenswaard, de Fonkeling in Berghem, Agora in Roermond, de Nieuweschool in Panningen en Wittering.nl in Rosmalen. Voorafgaand schreven deelnemers hoe zij zichzelf zagen als leraar onder het kopje – Eerst dacht ik –. Na afloop van de Tour reflecteerden ze op hun eigen vragen onder het kopje – Nu denk ik – . Een aantal van deze blogs verschijnt in verschillende afleveringen op hetkind. Vandaag de vierde: ‘Elk kind/leerling heeft eigen behoeftes waaraan voldaan zou moeten worden en waarin ik moet voldoen. Dit vraagt van mij dat het mijn werk wordt om continu mijn ‘recept’ voor elke leerling te blijven perfectioneren en dat ik hierbij accepteer dat wat gisteren heel goed werkte morgen misschien helemaal niet meer goed smaakt.’

Eerst dacht ik dat het traditionele, methode en leerkrachtgestuurde onderwijs onmogelijk te veranderen is. Ouderwets zou je het kunnen noemen. Vastgeroest in oude gewoontes. Terwijl het juist in deze tijd belangrijk is dat het onderwijs, doordat de maatschappij razendsnel verandert, juist vernieuwend moet zijn. Maar nu, na meerdere vernieuwende scholen te hebben bezocht, denk ik: ‘Er is wel degelijk mogelijkheid om te veranderen’.

Het gaat hier om scholen die anders durven te zijn binnen het huidige onderwijssysteem. De ene nog radicaler dan de ander. Wat mij vooral aan deze scholen is opgevallen, is dat ieder voor zich voorwaarden weet te creëren waarbinnen kinderen echt tot hun recht kunnen komen. En waar onderwijs gemaakt is om te kunnen overleven in de toekomstige maatschappij. Daarnaast is er ruimte voor de natuurlijke wil om te leren van kinderen. Met ruimte voor cognitieve ontwikkeling én de sociaal-emotionele ontwikkeling. Ruimte om te groeien. Ruimte om echt zichzelf te zijn. Zonder methodes. Zonder door leerkracht bepaalde lesroosters. Zonder kinderen in klaslokalen te ‘proppen’. Er is letterlijk en figuurlijk ruimte voor de intrinsieke motivatie van kinderen, waarbij het huidige, bijna verkrampte onderwijssysteem wordt losgelaten.

Ik dacht eerst: ‘Ik kan als stagiaire toch niet vernieuwend zijn? Ervoor zorgen dat ieder kind zich optimaal kan ontwikkelen zonder drastische maatregelen te hoeven nemen (hoe graag ik dat ook zou willen)’.

Nu denk ik: Maar het kan wel en al met het toepassen van heel kleine veranderingen. Ten eerste dient er ruimte te zijn voor het maken van keuzes. Kinderen zouden bijvoorbeeld zelf moeten kunnen kiezen wat ze willen leren en hoe. Met in het achterhoofd houdend dat kinderen van nature de wil hebben om te leren. Die motivatie wordt helaas door de manier waarop het traditionele onderwijs is ingericht, beperkt.

Hoe ik er toch voor probeer te zorgen dat kinderen de ruimte krijgen om zelf te bedenken wat ze willen leren? Door bijvoorbeeld kinderen (groep 4) zelf vragen te laten bedenken over een bepaald onderwerp of voorwerp. In dit geval ging het over het thema voedsel en maakten kinderen kennis met lokale en exotische groentes en fruit. Door kinderen zelf te laten bedenken wat ze te weten willen komen, kan ieder voor zich op zijn of haar eigen niveau werken. Vervolgens heb ik ervoor gezorgd dat al het materiaal dat zij nodig hadden om hun vragen te beantwoorden, zoals iPads, boeken, weegschalen, samples om te proeven, aanwezig was. Juist het creëren van die voorwaarden is zo belangrijk, omdat kinderen dan zelf kunnen kiezen hoe ze willen leren.

En wat is mijn rol als leerkracht? Naar mijn idee durf ik kinderen los te laten en erop te vertrouwen dat zij uit zichzelf tot leren komen. Niet omdat ik als leerkracht zeg dat het moet, maar omdat ze het oprecht zelf graag willen. Zo zijn kinderen. Alleen is daar veel te weinig ruimte voor binnen het onderwijs. En juist dan vallen de kinderen die ‘afwijken’ van de norm, die het moeilijk vinden om stil te zitten of juist niet genoeg vragen stellen, nog meer op.

Geloof als leerkracht dat een kind oprecht wil, vooral als anderen het kind al hebben opgegeven of in een bepaald hokje hebben gestopt. Geloof dat een kind wil, maar het niet altijd op kan brengen omdat het gewoonweg nog maar een kind is. Kijk iedere dag weer naar die behoeftes en heb oog voor het feit dat die behoeftes van dag tot dag kunnen verschillen.

Pas wanneer er aan deze voorwaarden wordt voldaan, is er ruimte voor leren. Echt leren. Intrinsiek leren. Voor dit soort leren is een leerkracht nodig die de kinderen begeleidt. Niet op een sturende manier, maar op een ‘ik sta naast je manier’ of een ‘ik sta achter je om je op te vangen’ manier. Met een instelling dat eigenlijk iedere manier of antwoord goed is. Ik ben ervan overtuigd dat kinderen tot veel meer in staat zijn dan dat wij dat denken of zelfs toelaten. Misschien door een gebrek van vertrouwen? Door een gebrek aan zelfkennis? Door de druk die we voelen van de overheid? Ja, vast en zeker zijn er allerlei redenen waarom het niet zou lukken. Ook ik ben nog erg zoekende in wat nou precies de beste manier is om echt ieder kind te zien en klaar te stomen voor de toekomstige maatschappij. En toch denk ik dat het anders kan. Waarom volgen we niet de scholen die daar al mee bezig zijn? Want het moet anders, er moet verandering komen. Voor onze kinderen.

Kirsten Muller is in opleiding tot leerkracht aan de Marnix Academie