Hoe goed is ons onderwijs? Maar vooral wat zijn de oorzaken?

8 april 2015

Hoe goed is ons onderwijs?  'Het Nederlandse onderwijs behoort tot de subtop in de wereld,' stelt prof. dr. Alexander Rinnooy Kan in de Kohnstammlezing 2015 op 27 maart jl. Voor de oorzaak moeten we volgens Adrie Groot - bestuursvoorzitter van stichting Flore - zijn bij integrale kwaliteiten, zoals decentrale verantwoordelijkheid, een hoog adoptievermogen van nieuwe ontwikkelingen en de ruimte (en pluriformiteit) om eigen keuzes te maken. 'Maar tegelijk zijn ook grote bedreigingen zichtbaar,' stelt Groot, die niet voor het eerst zijn zorgen deelt. Vrijdag spreekt hij op De Grote Professionaliseringsdag in Amsterdam. Dit is zijn blog.

Rinnooy Kan verwoordt het nog voorzichtig en focust vooral op de mogelijke verbeteringen in het onderwijs.

• het invoeren van de peuter-kleutergroepen om de taalachterstand te verminderen,


• het verschuiven van het keuzemoment voor het voortgezet onderwijs met minimaal twee jaar door het invoeren van een middenschool


• het vergroten van de rol van leerkrachten in de kwaliteitsbewaking en het dus verminderen van de rol van de inspectie hierin.

Jammer dat hij niet ingaat op de oorzaken van de hoge onderwijskwaliteit in Nederland. Daarbij durf ik rustig te stellen, mede op grond van een 20-tal charts die op Europees en Wereld niveau beschikbaar zijn, dat de integrale onderwijskwaliteit van het Nederlandse onderwijs tot de absolute top in de wereld behoort.

Belangrijke oorzaken zie ik in:

• Decentrale verantwoordelijkheid voor onderwijskwaliteit bij scholen en schoolbesturen.


• Hoog ondernemerschap en adoptievermogen van nieuwe ontwikkelingen


• Pluriformiteit en de ruimte om eigen keuzes te maken.

Maar tegelijkertijd zijn er ook de bedreigingen van deze hoge onderwijskwaliteit zichtbaar.

• Vergroting van bureaucratie en uniformiteit ondermijnt het professionalisme en het eigenaarschap.


• De verschuivende rol van de Inspectie van het Onderwijs van toezicht op wet- en rechtmatigheid naar kwaliteit


• De standaardisatie van toetsen en normen die niet-wetenschappelijk en niet-valide zijn gebaseerd op het gemiddelde.

In Schotland - waar ik twee weken terug zelf een kijkje mocht nemen - werd de toenemende druk op de leerkracht en het onderwijs, vanuit doorgeslagen wet- en regelgeving en controles, gezien als het grootste risico in het onderwijs.

In Trouw van zaterdag 4 april 2015 gaat Antoine Verbij, vanuit Berlijn, uitvoerig in op een onderzoek van de socioloog Heinz Bude, genaamd 'Een maatschappij van de angst', in een column n.a.v. Andreas Lubitz en de co-piloot van het gecrashte GermanWings-toestel.

De eisen die het werk stellen worden in toenemende mate als te zwaar ervaren. De drang om daarop toch het maximale te willen leveren, vanuit grote betrokkenheid bij het werk en onder sociale druk, leidt tot de 'Generatie Nul Fouten'. Dit leidt uiteindelijk tot zelf-uitbuiting en depressies.

Het moment is aangebroken, ook voor de politiek, om de hoge kwaliteit van ons onderwijs te onderkennen en uit te dragen, de oorzaken daarvan te koesteren en te versterken. En de bedreigingen stevig, in samenspraak met het onderwijs, aan te pakken.

Adrie Groot is voorzitter College van Bestuur van stichting Flore.